Voorbij je eigen bubbel

Doelstelling onderzoek

Het Kennisplatform Inclusief Samenleven (KIS) heeft een theaterprogramma van Studio52nd onderzocht, die met kinderen uit groep 7 en 8 aan de slag zijn gegaan met het thema Bubbels. Dit thema is vervolgens toegepast in het onderwijs, met als doel om basisschoolleerkrachten in de bovenbouw handvatten te bieden voor burgerschapsonderwijs dat kinderen ondersteunt bij het navigeren tussen verschillende leefwerelden en waardenkaders.

Het onderzoek sluit aan bij de definitieve conceptkerndoelen voor burgerschap (o.a. identiteit, diversiteit, democratische betrokkenheid) en de praktijkvraag van scholen en initiatieven die worstelen met het bespreken van gevoelige thema’s. Het onderzoek wil laten zien welke onderwijsaanpakken, randvoorwaarden (zoals een veilig schoolklimaat en ouderbetrokkenheid) en werkvormen effectief zijn om kinderen op een veilige en betekenisvolle manier te begeleiden bij dit proces. Daarbij staat centraal hoe leerlingen uit groep 7 en 8 in hun ontwikkeling leren omgaan met meervoudige identiteiten, hoe zij moreel en kritisch leren denken, en hoe scholen hen daarin kunnen begeleiden.

Resultaten en conclusies

Het werken met bubbels biedt leerkrachten een laagdrempelige en betekenisvolle manier om met leerlingen in gesprek te gaan over identiteit, diversiteit en samenleven. Het helpt kinderen bewust te worden van de verschillende werelden waarin zij zich bewegen en geeft ze oefening in het waarderen en navigeren van verschillen. Het concept bubbels maakt complexe en gevoelige thema’s tastbaar. Kinderen leren spelenderwijs dat schakelen tussen bubbels zowel uitdagend als een waardevolle vaardigheid kan zijn.

De resultaten laten zien dat leerlingen in de bovenbouw (9–12 jaar) al in staat zijn om kritisch en moreel te denken en te reflecteren op hun eigen en andermans leefwerelden. Ze ervaren dat hun mening ertoe doet, en dat ze gewaardeerd worden in wat ze inbrengen. Werkzame elementen zijn taal, dialoog, multiperspectiviteit en ervarings- en actiegerichte werkvormen, waarbij leerlingen actief hun stem krijgen. Essentieel zijn randvoorwaarden zoals een open en veilig klasklimaat en ouderbetrokkenheid.

Het theaterprogramma van Studio 52nd is omgezet naar een les over bubbels voor het basisonderwijs. De les is als bijlage opgenomen bij het rapport.

Aanbevelingen voor de onderwijspraktijk

Het onderzoek en een reflectie vanuit een workshop met praktijkprofessionals levert verschillende handvatten op voor burgerschapsonderwijs:

• Gebruik het concept bubbels als ingang om identiteiten en maatschappelijke thema’s bespreekbaar te maken, via persoonlijke ervaringen van leerlingen en visuele werkvormen (touw, hoepels, papier).
• Zet taalverschillen tussen bubbels in als concreet en speels startpunt voor gesprekken.
• Stimuleer multiperspectiviteit door verhalen van leerlingen te gebruiken en eigen voorbeelden als leraar in te brengen.
• Geef leerlingen een stem: luister actief en laat merken dat hun inbreng ertoe doet.
• Borg sociale veiligheid door samen met de klas duidelijke regels af te spreken en een open klimaat te scheppen.
• Betrek ouders laagdrempelig, bijvoorbeeld via een ouderbijeenkomst rond de bubbel-les.
• Werk verdiepend en structureel: ontwikkel lessenreeksen waarin bubbels en perspectieven regelmatig terugkomen, aangepast aan de leeftijd, en besteed expliciet aandacht aan ongelijkheid en machtsverschillen.

Informatie over de auteurs

Manja Coopmans en Marjolein Distelbrink werken als senior onderzoekers bij het Verwey-Jonker Instituut. Dominique Burggraaf en Rominique van Rhemen zijn als onderzoekers eveneens verbonden aan het Verwey-Jonker Instituut.