HomeGespecialiseerd onderwijsBeleid en regelgevingBouwen aan het curriculum: onderwijsinhoud en aanpak

Bouwen aan het curriculum

Zodra duidelijk is wat leerlingen moeten leren op het gebied van burgerschap, rijst de vraag waar en hoe dit onderwijs plaatsvindt. Om burgerschap een structurele en samenhangende plek in het curriculum te geven, is een planmatige aanpak nodig op vier gebieden: het pedagogisch schoolklimaat, de vakken, vakoverstijgende projecten, en de verbinding met de schoolomgeving, wijk en samenleving.

De leerdoelen op het gebied van kennis, vaardigheden en houdingen kunnen vaak worden geïntegreerd in lessen en projecten binnen verschillende vakken. Het ontwikkelen van sociale en maatschappelijke competenties vraagt daarnaast om aandacht voor de pedagogische aanpak en de manier waarop leerlingen en docenten met elkaar omgaan. Werken aan een doorlopende leerlijn betekent dat de leerdoelen en inhouden zijn verspreid over de leerjaren en zichtbaar zijn in het curriculum, de schoolcultuur en (buitenschoolse) activiteiten.

Meer informatie over het ontwikkelen van een samenhangend curriculum is te vinden op SLO.nl.

IJkpunten voor het curriculum
Aan de slag met het curriculum
Hulpmiddelen
Inspiratie

IJkpunten voor het curriculum

Onderwijsinhoud

Onze school heeft een samenhangend burgerschapscurriculum, dat we ook realiseren.

Ons burgerschapscurriculum omvat alle inhouden die nodig zijn om onze leerdoelen te bereiken.
Ons burgerschapscurriculum is logisch opgebouwd en is goed afgestemd op de leerjaren en de leergebieden.
Ons burgerschapscurriculum sluit aan bij de behoeften van onze leerlingen.
Ons burgerschapscurriculum sluit aan bij de actualiteit en bij het belang van de samenleving.
We vragen ons af of ons burgerschapscurriculum onbedoelde en/of onwenselijke effecten heeft.

Aanpak

Onze school gebruikt aanpakken en materialen die passen bij onze visie en onze leerdoelen.

De lesmethoden/materialen/projecten die onze school inzet in het burgerschapsonderwijs, sluiten aan bij onze visie en onze leerdoelen.
Onze school laat leerlingen actief kennismaken met de wereld rondom de school, met de samenleving en met werelden waarmee ze niet bekend zijn.
Onze school is een plaats waar leerlingen burgerschapscompetenties actief oefenen. Naast de (aparte) activiteiten die we daarvoor organiseren, benutten we alledaagse aanleidingen om leerlingen te laten oefenen.

Bekijk alle IJkpunten

Aan de slag met het curriculum

Kernvragen

Hoe geven we burgerschap vorm in lessen, vakoverstijgende projecten en activiteiten?
Vormen de activiteiten bij elkaar een samenhangend programma?
Zijn er middelen en is er ontwikkeltijd voor het opzetten van burgerschapsonderwijs?
Waarom werken wij met deze methode/externe aanbieder of waarom maken we deze excursie; hoe past het bij onze school en hoe wordt het effectief voor onze leerlingen en onze leerdoelen?

Inventariseer: Wat doet de school al?

Waarschijnlijk realiseert de school in het onderwijsaanbod al aspecten van burgerschap. Er bestaat bijvoorbeeld een leerlingenraad, er worden activiteiten aangeboden waarbinnen leerlingen oefenen in het vreedzaam oplossen van conflicten of er wordt rond de verkiezingen aandacht besteed aan democratie. Het expliciet maken van deze activiteiten zorgt voor een planmatige aanpak. Start met een inventarisatie wat er allemaal al plaatsvindt in de school; welke doelen en inhoud al aan bod komen.

Kiezen van passende leerstof en activiteiten

Lesactiviteiten en projecten worden vormgegeven door inspirerend materiaal en aanbod te ontwikkelen of af te nemen. Ook is de hele school een oefenplaats voor het omgaan met basiswaarden van de democratie. Leerlingen doen eigen ervaringen op in bijvoorbeeld het leren omgaan met conflict en het geven van hun eigen mening. In de pedagogische en didactische aanpak kun je ook burgerschapsvorming stimuleren. Het kan ook juist haaks staan op de leerdoelen, waardoor het burgerschapsonderwijs juist ondermijnt.

Er is veel inspirerend materiaal om te gebruiken. Bovendien zijn er veel organisaties die gastlessen, excursies of andere activiteiten op school kunnen verzorgen die aansluiten bij burgerschap. Van een vluchteling voor de klas tot museumbezoeken en lespakketten. Je kunt dit af nemen, maar je kunt het ook ter inspiratie gebruiken om eigen lesmaterialen te ontwikkelen

Er is grote keuze aan activiteiten, organisaties en lesmaterialen. Kijk kritisch naar wat past bij de eigen school en hoe het effectief wordt voor de leerlingen en leerdoelen van de school. Of hoe je dit eventueel kunt toevoegen door er een reflectieopdracht aan te koppelen.

Samenhang aanbrengen

Koppel de gekozen leerstof aan de vakken, domeinen en lessen. Draag zorg voor een logische opbouw. Zie voor meer informatie en inspiratie: ‘Stappenplan burgerschap’ van SLO. Het stappenplan is bedoeld voor alle scholen in het funderend onderwijs die aan de slag willen met doelgericht, samenhangend en herkenbaar burgerschapsonderwijs. De definitieve conceptkerndoelen en functionele conceptkerndoelen zijn hierin meegenomen.

Download het stappenplan

Hulpmiddelen

SLO heeft een ‘Stappenplan Burgerschap ontwikkeld. Je kunt het hier raadplegen.
SLO heeft ook een themapagina over curriculumontwikkeling op school. Op deze pagina kun je allerlei hulpmiddelen vinden, zoals de ontwikkelkaarten

Bouwen aan het curriculum: Inspiratie

Schoolvoorbeelden

OBS de Groenehoek, Bergschenhoek – Om burgerschap meer op de kaart te zetten dan al gebeurde, maakte deze school gebruik van een van onze ambassadeurs burgerschap. Met behulp van de leerlingen is er een andere, meer passende naam voor burgerschapsonderwijs gekozen: ‘Wij en de wereld’. >>>

Islamitische basisschool Al Jawhara in Amsterdam – Een levendige school in een bruisende wijk; de Islamitische basisschool Al Jawhara ligt in de Amsterdamse wijk Oost. De directrice, Hakima El Ghannouti, is al even bevlogen en energiek. “De burgerschapsopdracht vanuit de overheid lukt ons zeker. De vertaalslag naar de buitenwereld, dát is een uitdaging. En niet alleen voor ons.” >>>

Kijken

Informatievideo’s burgerschapsonderwijs

Bevordering van basiswaarden en sociale/maatschappelijke competenties

Hanneke Felten
Hanneke Felten buigt zich als senior-onderzoeker bij Kennisplatform Integratie & Samenleving (KIS) al lange tijd over de vraag hoe discriminatie effectief is te voorkomen en deelt haar recente inzichten en praktische handvatten om in de klas en school vooroordelen te verminderen. [45 minuten]

Miguel Heilbron
Miguel Heilbron, directeur van Fawaka Wereldburgerschap neemt je mee in de wereld van wereldburgerschap en hoe dit te verankeren in jouw onderwijs. [45 minuten]