Janet Itraj-de Groot en Ilse Ouwens werkten als (meester-)docent omgevingsbewustzijn bij Cibap, vakschool voor vormgeving. Vormgeving is van grote invloed op het leven van mensen. Als vormgever werk je aan de oplossing van problemen om het leven van mensen beter te maken. Maar vragen we ons ook af wat ‘beter’ betekent? Wat ontworpen wordt is nooit neutraal, het is een continu ethisch proces. Hun doel bij het ontwikkelen van het onderwijs is studenten prikkelen en begeleiden in hoe studenten ethische reflectie kunnen koppelen aan hun ontwerpproces.
Een aantal jaar geleden heeft Cibap vijf kernwaarden beschreven wat betrekking heeft op al het aangeboden onderwijs: Creativiteit & Vormgeving, Vakmanschap, Ondernemendheid, Communicatie en Omgevingsbewustzijn.
Ilse Ouwens: “Als je omgevingsbewust bent, beschik je over een goede kennis van organisatorische, maatschappelijke en politieke ontwikkelingen. Deze actuele kennis gebruiken studenten om in hun creatieve proces. Het is de zoektocht om het echte verhaal te willen vertellen die bij hún waarden past. Daarbij staan vragen centraal zoals hoe je je verhoudt tot jouw omgeving, welke impact je wilt maken en wat bij je past. En ook wat níet bij je past. Op deze manier werken studenten naar social design; dat is een manier van ontwerpen, rekening houdend met mens en milieu. Door het onderwijs met deze invalshoek te benaderen, ontwikkelen studenten een continue onderzoekende houding en werken studenten (vaak onbewust) aan hun burgerschapsdoelen en de maatschappij om hun heen”.
Zo wordt onder andere gewerkt aan het keuzedeel ‘duurzaamheid’. In dit keuzevak, waarbij studenten uit de 17 Sustainable Development Goals (SDG’s) één doel kiezen waarmee ze werken naar een eindproduct. Janet Itraj komt fris uit de eindpresentaties en noemt één van vele sprekende voorbeelden. “Een groep studenten had gekozen voor het thema “armoede”. Ze ervaren in hun omgeving dat studenten steeds meer in de schulden raken. Om een helpende hand te bieden, hebben de studenten een podcastserie ontwikkeld om deze problematiek bespreekbaar te maken. Ze hebben alles zelf gedaan: van field- en deskresearch tot het technische aspect van het opnemen van de serie. Ze hebben medewerkers benaderd bij de gemeente en bij DUO en met hen interviews afgenomen. Op deze manier hebben studenten een eindproduct opgeleverd dat impact heeft en voor een positieve oplossing zorgt. Wat mij betreft is dit een prachtig voorbeeld van studenten die social design inzetten en daarmee – als toekomstige beroepsbeoefenaren – een bijdrage leveren aan een positieve verandering op het gebied van duurzaamheid”.
Op de vraag wat je in huis moet hebben om omgevingsbewustzijn-docent te worden is Ilse heel duidelijk en resoluut. “Je moet ten eerste een continue drang hebben om nieuwsgierig te zijn, naar jezelf en naar anderen. Daarnaast moet je beschikken over uitstekende vaardigheden om het gesprek te kunnen leiden tussen studenten. En tenslotte moet je op de hoogte zijn van wat er allemaal speelt bij studenten en hoe je hiermee op pedagogische wijze om kunt gaan. Op deze manier kun je de dialoog over uiteenlopende onderwerpen op een veilige manier voeren”. Janet vult aan: “Zolang studenten een onderzoekende houding blijven aannemen, zonder oordeel én in contact staan met hun omgeving, ontstaan de mooiste dingen.
Het is de moeite waard om op de website te kijken waar een bloemlezing te vinden is van mooie afstudeerprojecten die impact maken. Een echte aanrader!”.
Vanaf augustus 2022 werkt Ilse Ouwens als lerarenopleider bij de HAN.
