Jongeren vormen hun opvattingen over de maatschappij niet in isolatie, maar in wisselwerking met hun omgeving. Ouders, vrienden en klasgenoten spelen daarin een belangrijke rol. Voor sommige jongeren sluiten deze omgevingen goed op elkaar aan: thuis, in de klas en onder vrienden heersen vergelijkbare opvattingen.
Dit onderzoek gaat in op de vraag: In hoeverre versterkt de mate van gelijkenis in opvattingen tussen ouders, vrienden en klasgenoten de invloed die zij hebben op de opvattingen van jongeren?
Door te kijken naar de overeenkomsten in opvattingen/houdingen over twee onderwerpen — houding tegenover mensen met een migratieachtergrond en vertrouwen in instituties — willen de onderzoekers beter begrijpen hoe deze opvattingen bij jongeren ontstaan.
De bevindingen laten zien dat de opvattingen van jongeren sterk verbonden zijn met die van hun ouders en klasgenoten, maar niet zozeer met die van vrienden in de klas. Wat daarbij blijkt is dat wanneer jongeren opvattingen delen met belangrijke mensen in hun omgeving, de invloed daarvan groter is.
Het onderzoek toont aan dat vooral ouders en klasgenoten een belangrijke rol spelen in de ontwikkeling van de burgerschapshouding van jongeren. Opvallend is dat de kwaliteit van de relatie met ouders of klasgenoten weinig verschil maakt: ook als de relatie minder hecht is, hebben hun opvattingen invloed op jongeren.
Scholen spelen een cruciale rol in het helpen van jongeren om verschillende opvattingen over burgerschap te begrijpen en ermee om te gaan. Omdat jongeren op school vaak andere ideeën tegenkomen dan thuis, kunnen scholen de plek zijn om met verschillende perspectieven in aanraking te komen en over in gesprek te gaan. Door gesprekken te faciliteren over verschillende meningen en opvattingen, kunnen scholen jongeren helpen zich voor te bereiden op het leven in een diverse samenleving.
Leraren kan het helpen om zich bewust te zijn van de verschillende sociale invloeden in het leven van jongeren. Zij kunnen leerlingen ondersteunen in het begrijpen van de verschillende opvattingen die ze tegenkomen en leren hoe ze deze kunnen verwerken. Op deze manier kunnen leraren helpen om bruggen te slaan tussen de schoolcontext, de thuissituatie en de maatschappij, en zo bijdragen aan de verbreding van de leefwereld en perspectief op de maatschappij van leerlingen.
Esther Karkdijk is postdoctoraal onderzoeker bij het Amsterdam UMC, en schreef dit artikel op basis van gegevens die zij voor het internationale burgerschapsonderzoek, ICCS 2022, verzamelde. Coauteurs Geert ten Dam, Remmert Daas en Anne Bert Dijkstra waren allen onderdeel van het ICCS 2022 onderzoeksteam.
