HomePrimair onderwijs (PO)Democratische betrokkenheid

Democratische betrokkenheid

SLO heeft definitieve conceptkerndoelen gepubliceerd voor het leergebied burgerschap. Dit leergebied burgerschap valt uiteen in drie domeinen:

A. Democratische oefenplaats
B. Samenleven in een democratische rechtsstaat
C. Vormgeven aan democratische en maatschappelijke betrokkenheid

Het thema democratische betrokkenheid komt aan de orde in het domein ‘Vormgeven aan democratische en maatschappelijke betrokkenheid’. Het thema past bij het conceptkerndoel ‘De leerling doet ervaring op met democratische en maatschappelijke betrokkenheid’.

Wat houdt het in?

Democratische betrokkenheid is belangrijk voor burgerschap. Het uitgangspunt is dat leerlingen leren om verantwoordelijk om te gaan met de democratische waarden vrijheid, gelijkheid en solidariteit.

Leerlingen leren bij burgerschap hoe ze in verschillende rollen, ook als leerling, kunnen bijdragen aan het vormgeven van de samenleving, waarbij democratische betrokkenheid een belangrijk middel is. Ze leren over invloed en macht, welke mogelijkheden ze hebben om invloed uit te oefenen en hoe trajecten van inspraak en besluitvorming op allerlei niveaus kunnen worden vormgegeven. Ze doen ervaring op met het uitdrukken van eigen standpunten, luisteren naar argumenten van anderen, compromissen sluiten en omgaan met de uitkomsten van besluitvormingsprocessen.

Democratische betrokkenheid laat leerlingen ervaren dat hun stem gehoord en gewaardeerd wordt en dat ze kunnen bijdragen aan het vormen van de samenleving. (Bron: SLO Definitieve conceptkerndoelen burgerschap)

Waar valt aan te denken bij democratische betrokkenheid?

  • Benoemen welke bijdrage de leerling zelf levert aan democratisch handelen.
  • Deelnemen aan excursies die de werking van de democratie zichtbaar maken, zoals een bezoek aan het gemeentehuis.
  • Deelnemen aan educatieve simulaties van inspraak en besluitvorming.
  • Verkiezingen in de klas of de school organiseren, inclusief een campagne.
  • Reflecteren op of in beeld brengen van de eigen bijdrage aan besluitvorming in de klas of de school.

(Bron: Definitieve conceptkerndoelen burgerschap en digitale geletterdheid: SLO, september 2025)

Denk verder aan:

  • Het samen opstellen van klassenregels.
  • Het deelnemen aan excursies die de werking van de democratie zichtbaar maken, zoals een bezoek aan het gemeentehuis.
  • Het opzetten van een leerlingenraad.

Kennis en vaardigheden

Het definitieve conceptkerndoel over democratische betrokkenheid sluit aan bij de bouwsteen ‘Macht en Inspraak’ die in een eerder stadium ontwikkeld is. In de bouwstenen werden per ‘bouw’ leerdoelen beschreven. Datgene wat de leerlingen aan het eind van de ‘bouw’ aan kennis en vaardigheden hebben kunnen ontwikkelen. Het gaat dus niet alleen over kennis maar ook over vaardigheden. De volledige uitwerking is te vinden op de website van SLO. Dit overzicht is handig bij het formuleren van een doorgaande leerlijn burgerschap. De hieronder geformuleerde leerdoelen sluiten overigens niet altijd volledig aan bij het definitieve conceptkerndoel over democratische betrokkenheid, omdat ze in een eerdere fase zijn ontwikkeld.

  • Leerlingen verwerven kennis over democratische processen. Ze kunnen verschillende vormen van inspraak en besluitvorming in dagelijkse situaties benoemen.
  • Leerlingen kunnen beschrijven hoe in een democratie macht en invloed worden uitgeoefend.
  • Leerlingen reflecteren op het proces en uitkomst van democratische besluitvorming in de nabije omgeving. Waarom en hoe zijn bepaalde besluiten op school en in hun omgeving tot stand gekomen? Wie had invloed op welk moment?
  • Leerlingen zijn in staat op respectvolle wijze met elkaar te communiceren tijdens een besluitvormingsproces.
  • Leerlingen leren om te gaan met de stem en de wensen van minderheden in democratische besluitvorming.

Onderbouw

Leerlingen leren:

  • dat elke leerling evenveel te zeggen heeft bij een besluit. Ieders mening doet ertoe;
  • dat er mensen zijn benoemd of gekozen die gezag hebben of dragen op school, in de woonplaats en in het land;
  • het verschil tussen regels en afspraken, en de mogelijkheden en grenzen voor leerlingen om daar over mee te praten. Het samen opstellen van klassenregels kan op meerdere manieren plaatsvinden. Via een meerderheidsbesluit of via een compromis waar iedereen min of meer achter staat. Als de klas  voor een meerderheidsbesluit kiest, is het van belang dat leerlingen rekening houden met de stem van de minderheid die de regels niet ziet zitten.

Bovenbouw

Leerlingen leren:

  • over de totstandkoming van regels in Nederland en Europa en de werking van ons politieke bestel;
  • over rollen van en verhoudingen tussen mensen op school, in de buurt en in het land;
  • over manieren waarop ze besluitvormingsprocessen op vreedzame wijze kunnen beïnvloeden en hoe ze daar verantwoordelijkheid voor kunnen nemen;
  • over manieren om op school of in de eigen omgeving macht te organiseren en uit te oefenen.
  • met elkaar vergaderen. Samenwerkingsschool It Werflân in Rottevalle werkt op deze wijze: elke week vergaderen bovenbouwleerlingen over actuele situaties op school. In deze zogeheten klassenvergadering nemen leerlingen een gezamenlijk besluit en zoeken de samen naar oplossingen zodra er een probleem speelt.
  • een spreekbeurt geven over verschillende politieke onderwerpen. Ze kunnen daarbij gebruik maken van video’s van ProDemos.

Aan de slag

Wil je aan de slag in de klas? Neem dan een kijkje bij deze lesmaterialen:

Overzicht aanbieders lesmateriaal

Op onze website vind je per thema een overzicht van aanbieders van lesmateriaal: lesmateriaal burgerschap primair onderwijs

Vakportaal burgerschap – SLO

Op de website Vakportaal burgerschap van het SLO vind je, onder onderwijsaanbod van burgerschap in het po, lesmaterialen ingedeeld op verschillende thema’s. Lesmaterialen over democratische betrokkenheid vind je onder meer bij de thema’s: leerlingenparticipatie en – inspraak, burgerschap (specifiek) en democratische rechtsstaat.

De Respect Foundation

Op de website burgerschapsmarkt.nl van de Respect Foundation vind je lesmaterialen ingedeeld per thema en te filteren op leerjaar.

NPO Kennis

NPO Kennis is een kennisplatform met explainers en informatieve story’s over onderwerpen die jongeren bezighouden. Bekijk bijvoorbeeld de collectie over

Wikiwijs

Wikiwijs is een platform waar onderwijsprofessionals open lesmateriaal kunnen zoeken, gebruiken, maken en delen. Je vindt er ook lesmateriaal over burgerschap.

Inspiratie

Actueel

Afbeelding
10 september 2025Basiswaarden

Tweede Kamerverkiezingen 2025

Ga in de klas aan de slag met de Tweede Kamerverkiezingen 2025! Je vindt hier een overzicht aan informatie en leermiddelen.

Lees meer over
Afbeelding
19 augustus 2025Democratische betrokkenheidOnderwijs en Lesmateriaal

Prinsjesdag 2025

Hier vind je een overzicht van informatie en leermiddelen om aandacht te besteden aan Prinsjesdag op school.

Lees meer over
Afbeelding
05 september 2023Democratische betrokkenheid

Duurzame Dinsdag – de Prinsjesdag van de Duurzaamheid

Jouw school, afdeling of klas kan meedoen met Duurzame Dinsdag! Bedenk met met jouw groep een initiatief en meld je aan! Duurzame Dinsdag presenteert zichzelf als dé stemversterker van duurzame initiatieven in Nederland.

Lees meer over

Blijf op de hoogte!

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Meld je aan!

 

Blijf op de hoogte!

Schrijf je net als 7200 andere
onderwijsprofessionals in voor
onze nieuwsbrief

"*" geeft vereiste velden aan

Selecteer één of meerdere sectoren*