Macht & inspraak

Kennis en vaardigheden

Per ‘bouw’ staan de leerdoelen beschreven. Datgene wat de leerlingen aan het eind van de ‘bouw’ aan kennis en vaardigheden hebben kunnen ontwikkelen. Het gaat dus niet alleen over kennis maar ook over vaardigheden. De volledige uitwerking is te vinden op burgerschap.slo.nl. Dit overzicht is handig bij het formuleren van een doorgaande leerlijn burgerschap.

Onderbouw

In de onderbouw vo wordt inzicht in de verdeling van macht en gezag verder uitgebreid met ondemocratische machtsverdelingen en staatsvormen en met internationale instituties en verhoudingen. Leerlingen ontdekken dat het systeem van staatsinrichting en rechtsstaat niet vanzelfsprekend is, maar een geschiedenis heeft en kwetsbaar is. Leerlingen reflecteren op hun eigen positie, macht en invloed.

Leerlingen leren:

• over staatsvormen zoals monarchie, republiek, aristocratie, dictatuur en totalitaire systemen;
• over de wording, werking en waardering van de staatsinrichting van Nederland en Europa en het belang van de scheiding der machten;
• over historische contexten die van belang zijn voor het ontstaan van en de waardering voor de democratische rechtsstaat en de mensenrechten in Nederland en Europa zoals de Opstand, de Franse en Bataafse Revolutie, ideologieën en totalitaire systemen, genocides en onafhankelijkheidsoorlogen;
• over de voor- en nadelen en de (on)mogelijkheden van internationale samenwerking binnen de Europese Unie en de Verenigde Naties;
• over manieren waarop ze besluitvormingsprocessen kunnen organiseren;
• over manieren om op school of in de eigen omgeving macht te onderzoeken, te organiseren en uit te oefenen;
• over manieren waarop andere groepen in het land macht organiseren;
• over verschillende visies op vrijheid, gelijkheid en solidariteit te onderzoeken en vergelijken;
• over manieren om de rol van macht in actuele maatschappelijke vraagstukken te onderzoeken, en ook de mogelijkheden die zijzelf en anderen hebben om daar invloed op uit te oefenen.

Aanbevelingen bovenbouw

Voor leerlingen in havo, pro, vmbo, vso en vwo verdient het aanbeveling om de leerlijn burgerschap in de bovenbouw voort te zetten en waar mogelijk te koppelen aan beroepsprofielen, (profiel)vakken en loopbaanoriëntatie en (beroeps)begeleiding (LOB). Dat daarbij in de uitwerking en uitvoering gedifferentieerd kan worden naar leeftijd, ontwikkeling en mogelijkheden van (groepen) leerlingen, is evident. Voor het vervolg lijkt bovendien aan te bevelen om te onderzoeken of en hoe het curriculum Burgerschap in het vo aansluiting kan vinden op het curriculum Burgerschap in het mbo en vice versa.

Een en ander leidt tot de volgende aanbevelingen:

• Maak ruimte voor onderzoek naar verschillende staatsvormen die er waren, zijn en denkbaar zijn en stel leerlingen in staat daar een gefundeerde eigen visie op te ontwikkelen.
• Laat leerlingen nadenken over de wording, werking, waardering en de begrenzing van de democratische rechtsstaat, hier en op wereldschaal, nu en in de toekomst.
• Betrek daarbij ook de notie van burgerlijke ongehoorzaamheid.
• Laat leerlingen nadenken over huidige en toekomstige uitdagingen aan de democratische rechtsstaat in relatie tot mondiale thema’s zoals globalisering en technologie.
• Laat leerlingen reflecteren op bedreigingen van de democratische rechtsstaat zoals polarisering en radicalisering, de kloof tussen arm en rijk, georganiseerde criminaliteit, enzovoort.
• Daag leerlingen uit om op te komen voor de democratische rechtsstaat, hier en elders.
• Betrek bij de eventuele ontwikkeling van bouwstenen en/of leerdoelen voor de bovenbouw alle denken handelwijzen

Voor meer informatie over de aanbevelingen voor de bovenbouw van het voortgezet onderwijs verwijzen wij door naar bijlage 4 van de Handleiding Burgerschap Funderend Onderwijs.

(bron: SLO Handreiking Burgerschap Funderend Onderwijs)

Aan de slag

Wil je aan de slag in de klas? Neem dan een kijkje bij deze lesmaterialen:

Vakportaal burgerschap – SLO

Op de website Vakportaal burgerschap van het SLO vind je, onder onderwijsaanbod van burgerschap in het vmbo, havo/vwo en praktijkonderwijs, lesmaterialen ingedeeld op verschillende thema’s. Lesmaterialen over macht en inspraak kan je vinden onder de thema’s: burgerschap (geïntegreerd) en democratische rechtsstaat.

De Respect Foundation

Op de website burgerschapsmarkt.nl van de Respect Foundation vind je lesmaterialen ingedeeld per thema en te filteren op leerjaar.