De nieuwe, wettelijke burgerschapsopdracht aan scholen is bijna vier jaar van kracht. Veel scholen zijn sindsdien hard aan de slag gegaan om hun burgerschapsonderwijs stevig op de kaart te zetten en hebben flinke stappen gezet.
Tijdens dit webinar zoomen we in op drie scholen die ieder hun eigen keuzes hebben gemaakt. Wat is hun visie? Hoe hebben zij hun visie laten aansluiten bij de context van hun school? Wat voor leerdoelen laten ze voortvloeien uit deze visie en context? Hoe hebben ze deze concreet gemaakt en hier samenhang in gebracht? Op welke manier is hun school een oefenplaats? En hoe evalueren ze hun burgerschapsonderwijs?
Download de PowerPoint-sheets (pdf)
Timestamps:
Het was een interactief webinar, met veel mogelijkheid tot het stellen van vragen in de chat. Hieronder beantwoorden we de veelgestelde vragen (FAQ’s).
Ja, de publicatie ‘Burgerschap vanuit de identiteit’ geeft aan de hand van schoolvoorbeelden handvatten aan scholen die inspiratie zoeken om burgerschapsonderwijs vanuit eigen levensbeschouwing vorm te geven.
Voor meer schoolvoorbeelden uit het christelijk onderwijs, kan ook contact worden opgenomen met het team ‘Identiteit & Cultuur’ van Verus, een vereniging voor katholiek en christelijk onderwijs. Verus heeft onlangs de publicatie ‘Aan de slag met burgerschap’ uitgebracht. Ook de Vereniging voor Gereformeerd Schoolonderwijs (VGS) houdt zich met burgerschap bezig vanuit christelijk-reformatorische identiteit.
Bekijk onze pagina’s voor primair, gespecialiseerd en voortgezet onderwijs voor alle praktijkvoorbeelden.
‘Constructieve afstemming’ vormt een belangrijk begrip in het creëren van meet- of toetsbaarheid: het houdt het op elkaar afstemmen van leerdoelen, leeractiviteiten en toetsing in. De themapagina ‘Toetsing in het curriculum’ van SLO sluit hier goed op aan. Via onze flyer is te zien bij de zesde stap ‘Evalueren’ te zien hoe de scholen in dit webinar dat hebben aangepakt.
Het zorgen voor meet- en toetsbaarheid is nauw verweven met het opstellen van concrete leerdoelen die aansluiten op de leeractiviteiten. In deze leerdoelen is een bepaald handelingswerkwoord opgenomen dat richting geeft aan hoe een bepaald doel gemeten kan worden. Deze leerdoelen komen voort uit de identiteit, visie en context van de school en moeten binnen de kaders van de wet, kerndoelen en examenprogramma’s passen. Het zesstappenplan van het Expertisepunt Burgerschap zorgt voor overzicht in dit ontwikkelingsproces naar meet- en toetsbaarheid.
Bekijk onze pagina ‘Instrumenten’ voor het primair, gespecialiseerd en voortgezet onderwijs voor een overzicht van meetinstrumenten voor burgerschap. Let er daarbij wel op dat het monitoren en evalueren van burgerschap onderdeel uitmaakt van een groter onderwijskundig geheel. Zonder concrete en bijpassende leerdoelen is het lastig om een geschikt en valide monitoringsinstrument te vinden. Het zesstappenplan van het Expertisepunt Burgerschap schetst dit grotere geheel.
Ook is het belangrijk om te realiseren dat er niet altijd een geschikt meetinstrument beschikbaar is. Complexere vaardigheden, bijvoorbeeld het kunnen omgaan met conflicten, of bepaalde houdingsaspecten, bijvoorbeeld verdraagzaamheid voor afwijkende opvattingen, zijn lastig meetbaar te maken. Het onderstaande antwoord van Kennisrotonde gaat hier op in:
Op 18 november 2024 heeft het Expertisepunt Burgerschap een webinar georganiseerd over het monitoren van burgerschapscompetenties. Via de onderstaande pagina kom je terecht op de ontsluitingspagina en de bijbehorende veelgestelde vragen (FAQ):
De wet stelt geen eisen aan het feit of de school haar burgerschapsonderwijs als apart vak of geïntegreerd aanbiedt. Het is dus niet verplicht om voor één van beide opties te kiezen – scholen moeten hier zelf keuzes in maken. Wel biedt een integrale aanpak volgens het kennisbank-artikel ‘Wettelijke eisen en onderwijs dat past bij de school’ van Onderwijskennis.nl veel voordelen, “bijvoorbeeld dat bevordering van burgerschap ’meekomt’ in het gehele curriculum.”
Op 18 maart 2025 heeft het Expertisepunt Burgerschap in samenwerking met de Inspectie van het Onderwijs een webinar georganiseerd over het toezicht op burgerschap. In het webinar wordt nader ingegaan op vragen rondom de wettelijke eisen. Via de onderstaande pagina’s kom je terecht op de ontsluitingspagina en de bijbehorende veelgestelde vragen (FAQ):
Webinar: de Inspectie van het Onderwijs over burgerschap (18 maart 2025)
Het opstellen van een doorlopende leerlijn is een complexe opgave. Via onze flyer is te zien bij de vierde stap ‘Samenhang’ te zien hoe de scholen in dit webinar dat hebben aangepakt. Daarnaast bevat de deelpagina ‘Curriculumsamenhang op school’ van SLO meer ondersteunende informatie over dit onderwerp.
Het Expertisepunt Burgerschap biedt kosteloos adviseurs aan om jullie school kortdurend te ondersteunen voor een eerste stap richting een doorlopende leerlijn. Onze adviseurs zijn deskundigen die weten wat er in de onderwijspraktijk speelt en je advies op maat bieden. Dit advies is beschikbaar voor onderwijsteams, teamleiders, onderwijs- en beleidsadviseurs op school en schooldirecteuren of -besturen in het primair, gespecialiseerd en voortgezet onderwijs (po, go & vo).
De adviseurs helpen je om de volgende stap te zetten in het doelgericht en samenhangend vormgeven van burgerschap op jullie school. Het advies kan gaan over een doorlopende leerlijn, maar ook over andere relevante onderwerpen rondom het burgerschapsonderwijs. Heb je behoefte aan langdurige ondersteuning? Bekijk dan het overzicht aan aanbieders in de categorie ‘Advies en begeleiding’ van ons professionaliseringsaanbod in het primair, gespecialiseerd en voortgezet onderwijs.
Daarnaast is onze helpdesk beschikbaar voor meer informatieve vragen. Klik hier voor meer informatie over de helpdesk.
Daniël Jongerius is leerkracht en coördinator burgerschap aan de Prins Willem Alexander School te Beusichem. Zij staan als openbare basisschool open voor alle godsdiensten en levensbeschouwingen. Als dorpsschool betrekt ze ouders en omgeving actief bij haar burgerschapsonderwijs.
Diane van Diemen is kwaliteitsfunctionaris bij ’s Heeren Loo Onderwijs. ’s Heeren Loo Onderwijs verzorgt met vier locaties voortgezet speciaal onderwijs aan leerlingen met leer- en gedragsproblemen. Diane was onder andere betrokken bij het opzetten van het burgerschapsonderwijs bij het Beekdal VSO.
Daan Verhoeven is docent maatschappijleer aan het Dalton Den Haag. Als daltonschool hanteren zij vijf uitgangspunten (de pijlers): verantwoordelijkheid, zelfstandigheid, reflectie, effectiviteit en samenwerken. Het ontwikkelen van burgerschap beschouwt Dalton Den Haag als één van de belangrijkste doelen van het onderwijs.
Alexandra Bronsveld, één van de adviseurs van het Expertisepunt Burgerschap, was moderator en gespreksleider tijdens dit webinar. Jan-Abel Bolten, eveneens adviseur, trad op als co-host en behandelde vragen uit de chat.
Wil je gebruikmaken van één van onze adviseurs? Bekijk dan deze pagina voor meer informatie. Het advies van onze adviseurs gaat bijvoorbeeld over professionaliseringstrajecten, methodieken of andere ondersteunende instrumenten die voor jouw school relevant zijn.
Ben je op zoek naar meer praktijkvoorbeelden? Bekijk dan onze overzichtspagina’s voor het primair, gespecialiseerd en voortgezet onderwijs.
