Diversiteit

Het leren over diversiteit is uitgewerkt in drie onderdelen:

Identiteit
Diversiteit
Solidariteit

Dit thema gaat over diversiteit. Binnen dit thema wordt feitelijke kennis gegeven en wordt er de mogelijkheid gegeven om de leerlingen te laten reflecteren op wat pluriformiteit voor hen betekent. De rechtsstaat vormt de grondslag voor een vrije, diverse samenleving waarin mensen met verschillende sociaaleconomische, levensbeschouwelijke, religieuze en culturele achtergronden, fysieke en mentale mogelijkheden, politieke- en seksuele oriëntaties en expressies* van gender gelijkwaardig kunnen samenleven.

In de wet op burgerschap staat expliciet omschreven dat scholen zich richten op het bijbrengen van kennis over en respect voor verschillen waarbij ook verschillen in ‘geslacht’ en ‘seksuele gerichtheid’ wordt genoemd. Én dat het bevoegd gezag zorgdraagt voor een schoolcultuur waarin leerlingen en personeel zich veilig en geaccepteerd voelen, ongeacht die verschillen. Scholen kunnen bij Gendi www.gendi.nl terecht om invulling te geven aan de burgerschapsopdracht op het gebied van gender- en seksuele diversiteit in het onderwijs. Gendi biedt naast lesmaterialen en tips ook advies en inspiratie om hier structureel aandacht voor te hebben. Het zijn soms kleine dingen die je kunt doen waarmee je als school uitdraagt dat diversiteit en verschillen erbij horen.

Wat houdt het in
Kennis en vaardigheden
Aan de slag met diversiteit

Wat houdt het in?

Diversiteit gaat over manieren om ervoor te zorgen dat ieder individu en elke groep gelijkwaardig kan deelnemen aan de samenleving. (bron: SLO bouwstenen burgerschap)

Uitgangspunt van een democratische samenleving is dat iedereen voor de wet gelijk is. Gelijkwaardigheid en gelijke behandeling moeten worden bevorderd. De rechtsstaat vormt de grondslag voor een vrije, diverse samenleving waarin mensen met verschillende sociaaleconomische, levensbeschouwelijke, religieuze en culturele achtergronden, fysieke en mentale mogelijkheden, politieke- en seksuele oriëntaties en expressies van gender gelijkwaardig kunnen samenleven. (bron: SLO burgerkaartenspel)

Leerlingen ontwikkelen inzicht in overeenkomsten en verschillen in achtergronden, mogelijkheden en oriëntaties en gaan daarover in gesprek. De gelijkheid van mensen zoals vastgelegd in artikel 1 van de grondwet biedt hiervoor het kader.

De school dient als oefenplaats voor het omgaan met diversiteit en inclusie. Om hier vorm aan te geven, betrekt de school hier de omgeving bij. Leerlingen leren over en ontmoeten mensen met andere achtergronden, mogelijkheden en oriëntaties dan hen vertrouwd zijn. Dit biedt kansen om het empathisch vermogen te versterken.

Sociaal emotioneel leren

Sommige scholen zijn van mening dat zij het burgerschapsonderwijs al goed hebben weggezet binnen hun school. Dit omdat zij een leerlijn sociale emotionele ontwikkeling hebben. Dat er een relatie is met burgerschapsontwikkeling staat vast, maar burgerschapsvorming vraagt meer dan een programma voor sociaal emotioneel leren (SEL). Je doet de burgerschapsvorming van leerlingen zelfs te kort als je het gelijk aan elkaar stelt. Hessel Nieuwelink, lector burgerschapsonderwijs aan de Hogeschool van Amsterdam, dook in de relatie van SEL en burgerschap en kwam tot verrassende inzichten die gebundeld zijn in het werk met de niet-zo-verrassende titel: Burgerschap en sociaal-emotioneel leren: de overeenkomsten en verschillen.

Ga naar Burgerschap en sociaal-emotioneel leren

Kennis en vaardigheden

Per ‘bouw’ staan de leerdoelen beschreven. Datgene wat de leerlingen aan het eind van de ‘bouw’ aan kennis en vaardigheden hebben kunnen ontwikkelen. Het gaat dus niet alleen over kennis maar ook over vaardigheden. De volledige uitwerking is te vinden op burgerschap.slo.nl. Dit overzicht is handig bij het formuleren van een doorgaande leerlijn burgerschap.

Onderbouw

In de onderbouw van het primair onderwijs verkennen leerlingen spelenderwijs verschillende aspecten van hun identiteit in relatie tot de ander. Naarmate ze zich meer bewust worden van zichzelf, op andere plekken komen en zich gaan spiegelen aan rolmodellen, nemen ze bewust of onbewust verschillen waar, zoals culturele achtergronden en fysieke kenmerken. Ze leren en begrijpen dat er overeenkomsten en verschillen zijn.

Leerlingen leren:

de primaire emoties met de bijbehorende lichaamstaal van een ander te herkennen en benoemen;
de grenzen (emotioneel en fysiek) van de ander te herkennen en daar rekening mee te houden;
fysieke kenmerken van zichzelf te benoemen en te vergelijken met die van de ander;
over vriendschap en verliefdheid;
de eigen gezinssituatie en thuiscultuur of –culturen te vergelijken met die van een ander;
woorden te geven aan wat de ander doet en wil en daarin overeenkomsten en verschillen te ontdekken;
samen en/of met hulp van anderen onderlinge conflicten vreedzaam op te lossen.

Bovenbouw

In de bovenbouw van het primair onderwijs leren leerlingen zich verder te verplaatsen in klasgenoten en andere mensen in hun sociale omgeving. Ze spiegelen zich aan andere rolmodellen in media en identificeren zich hiermee. Op school verdiepen ze zich in de overeenkomsten en verschillen tussen mensen die andere achtergronden, mogelijkheden en oriëntaties hebben.

Leerlingen leren:

hoofdzaken over religieuze en levensbeschouwelijke stromingen en culturele tradities en gebruiken die in onze diverse samenleving een rol spelen;
over seksualiteit, verschillende seksuele oriëntaties en expressies van gender;
de grenzen (emotioneel, fysiek en seksueel) van anderen herkennen en daar rekening mee te houden;
de secundaire emoties van de ander te herkennen en te benoemen en te anticiperen op reacties van anderen op het eigen handelen;
uit te wisselen wat gedeelde en verschillende waarden, overtuigingen, idealen en toekomstverwachtingen zijn;
overeenkomsten en verschillen tussen mensen te herkennen, te benoemen en in aanzet te verklaren; hoe groepsgedrag en (sociale) media de houdingen en het gedrag van klasgenoten mede kunnen verklaren.

(bron: SLO bouwstenen burgerschap)

Aan de slag

Wil je aan de slag in de klas? Neem dan een kijkje bij deze lesmaterialen:

Vakportaal burgerschap – SLO

Op de website Vakportaal burgerschap van het SLO vind je, onder onderwijsaanbod van burgerschap in het po, lesmaterialen ingedeeld op verschillende thema’s. Lesmaterialen over diversiteit kan je vinden onder de thema’s: burgerschap (specifiek), burgerschap (geïntegreerd), wereldburgerschap, democratische rechtsstaat, kinder- en mensenrechten, identiteit en diversiteit.

De Respect foundation

Op de website burgerschapsmarkt.nl van de Respect Foundation vind je lesmaterialen ingedeeld per thema en te filteren op leerjaar.

Actueel

28 maart 2023AlgemeenBeleid en Regelgeving

Burgerschap op school – Magazine PO en VO

‘Burgerschap op school’, het magazine voor basis- en voortgezet onderwijs. Je maakt hierin kennis met het Expertisepunt Burgerschap en onze helpdesk, maar we nemen je ook mee langs een aantal inspirerende scholen. Ook komt een aantal experts aan het woord, onder andere over doorlopende leerlijnen en burgerschap in kunst en cultuur.

20 januari 2023DiversiteitOnderwijs en Lesmateriaal

Kinderboekenweek 2023: Bij mij thuis

Tijdens de Kinderboekenweek komen leerlingen in aanraking met burgerschapsthema’s als identiteit en diversiteit. Leerlingen ontwikkelen inzicht in overeenkomsten en verschillen tussen en binnen identiteiten, waarover ze vervolgens in gesprek kunnen gaan.

19 december 2022Democratische cultuurBeleid en Regelgeving

SLO lanceert online platform basisvaardigheden

SLO lanceerde het platform basisvaardigheden: een online platform met handreikingen en adviezen om de basisvaardigheden van leerlingen te versterken.

Diversiteit