Volgens de nieuwe wettelijke burgerschapsopdracht dient het onderwijs actief burgerschap en sociale cohesie op doelgerichte en samenhangende wijze te bevorderen. ‘Doelgericht’ houdt in dat er concrete leerdoelen nodig zijn, waarin zichtbaar is welke competenties de school met het onderwijs nastreeft. ‘Doelgericht’ betekent ook dat er inzicht nodig is in de resultaten van het onderwijs, zodat kan worden nagegaan of de leerdoelen worden gerealiseerd. ‘Samenhangend’ houdt in dat er een logische opbouw is, waarin de verschillende onderdelen in samenhang worden aangeboden. Daarnaast stelt de toelichting op de wet aanvullende eisen op het gebied van monitoring en de kwaliteitszorgcyclus. De wet vraagt hiermee indirect om een opbrengstgerichte aanpak.
Opbrengstgericht werken (OGW) is een aanpak die al wordt toegepast bij het verhogen van de leeropbrengsten van taal en rekenen-wiskunde. De vraag is of een dergelijke opbrengstgerichte werkwijze ook leidt tot betere burgerschapskennis en -vaardigheden van leerlingen in het primair en voortgezet onderwijs. Het Expertisepunt Burgerschap legde deze vraag voor aan Kennisrotonde. In haar antwoord laat Kennisrotonde weten dat opbrengstgericht werken (OGW) merendeels positieve effecten op leeropbrengsten in rekenen, taal en lezen heeft. Het is echter onbekend is dit ook geldt voor burgerschapskennis en – vaardigheden van leerlingen, vanwege het feit dat onderzoek hiernaar ontbreekt en een opbrengstgerichte aanpak voor burgerschap nog aan het begin van zijn ontwikkeling staat.
Er zijn een aantal specifieke kenmerken van burgerschapsonderwijs die een opbrengstgerichte aanpak lastiger maken dan voor de domeinen rekenen, taal en lezen. Dit heeft onder meer te maken met het feit dat de leerdoelen voor burgerschap niet eenduidig zijn en er geen referentieniveaus gelden, zoals dat voor taal en rekenen wel het geval is. Burgerschapsonderwijs kent een normatiever, politiek karakter en draait meer om de vraag wat men onder goed samenleven verstaat. De antwoorden hierop worden geformuleerd door de verschillende politieke tradities van een samenleving. Een school moet zelf vaststellen wat zij onder dat goede samenleven verstaat, passend bij haar leerlingenpopulatie, directe omgeving (buurt) en onderwijskundige visie. Deze visie moet gedragen door de medewerkers van de school, zodat men eenduidige leerdoelen kan opstellen.
Daarnaast wijst het antwoord de complexiteit van het monitoren van de leeropbrengsten. Het ontbreekt aan een traditie van ontwikkeling aan meetinstrumenten. Daar komt bij dat er voor scholen uitdagingen bestaan op het gebied van ‘datageletterdheid’; een term die verwijst naar de vaardigheden die nodig zijn om een analyse te kunnen maken over leeropbrengsten en op grond hiervan verbeterslagen te kunnen maken voor het curriculum.
Lees hier het volledige antwoord
Over Kennisrotonde
Het Expertisepunt Burgerschap dient op regelmatige basis vragen in bij Kennisrotonde, een loket voor de beantwoording van onderwijs- en jeugdvragen met kennis uit onderzoek. Wil jij als ondersteuner, docent, kwaliteitsmedewerker of schoolleider ook een vraag uit de onderwijspraktijk op wetenschappelijke wijze beantwoord zien, om zo meer evidence informed te werken? Dien dan hier je vraag in. Een compleet overzicht aan reeds gestelde vragen (met bijbehorende antwoorden) is hier te vinden.
