NRO onderzoek: effectief burgerschapsonderwijs vormgeven in de klas

“Effectieve benaderingen van burgerschapsonderwijs zullen een combinatie laten zien van het gebruikmaken van zowel een open en veilig klasklimaat en het behandelen van burgerschapsonderwerpen aan de hand van verschillende werkvormen”

We weten inmiddels uit verscheidende onderzoeken wat er nodig is om burgerschap te ontwikkelen. Een open en veilig klimaat lijkt misschien vanzelfsprekend, toch is het een zeer belangrijk aspect, die bijdraagt aan het ontwikkelen en stimuleren van burgerschap. Naast een open veilig klimaat is het belangrijk hoe er les wordt gegeven over burgerschapsonderwerpen. De manier waarop draagt daarbij ook bij aan het ontwikkelen en stimuleren van burgerschap. In dit artikel zullen een aantal didactische uitgangspunten worden uitgelicht waarmee docenten kunnen bijdragen aan het stimuleren en ontwikkelen van burgerschap.

Didactische uitgangspunten

• Besteed aandacht aan het ‘hoe en waarom van onderwerpen’;
• Laat leerlingen een actieve rol vervullen in de les en zorg voor een inbedding van extra-curriculaire activiteiten in het schoolse curriculum;
• Besteed aandacht aan het ontwikkelen van een kwalitatief goede dialoog.

Besteed aandacht aan het ‘hoe en waarom van onderwerpen’

Effectieve informatie 

• Naast het ‘wat’ van de informatie, dient ook het ‘hoe’ van de informatie uitgelegd te worden. Dit raakt aan het uitleggen van maatschappelijke gebeurtenissen, instituties en ontwikkelingen. Uit een studie in het primair onderwijs blijkt dat wanneer leerlingen alleen de ‘wat’ over klimaatverandering aangeboden krijgen, dit geen effecten heeft op hun burgerschapscompetenties.
• Bij het ontwikkelen van burgerschapscompetenties lijkt het aanbieden van informatie vooral effectief wanneer deze informatie naast het ‘wat’ bestaat uit het ‘hoe’ en ‘waarom’. Ook wakkert het ‘hoe’ en ‘waarom’ over burgerschapsonderwerpen bij aan de interesse van leerlingen aan hun burgerschapsontwikkeling.

Laat leerlingen een actieve rol vervullen in en buiten de lesactiviteiten om.

Leerlingen moeten het gevoel hebben dat zij ruimte krijgen in het leveren van een actieve bijdrage in het gesprek over burgerschapsonderwerpen. Leerlingen een actievere rol geven kan op allerlei manieren;

• Leerlingen ruimte geven om zelf met oplossingen te komen voor maatschappelijke vraagstukken;
• Leerlingen zelf een discussie, dialoog of debat te laten voorbereiden, waarin zij zelf ook eens de rol van discussie-, debatleider toegewezen krijgen.
• Leerlingen binnen de school een plek te bieden waar zij kunnen participeren in bijvoorbeeld een leerlingenraad. Hierin leren leerlingen mee te denken in besluitvormingsprocessen, die hen raken/betrekken.
• Leerlingen betrekken in maatschappelijke projecten in en rond de school.
• Leerlingen meenemen in de maatschappij; op bezoek bij de plaatselijke gemeenteraad, een bezoek aan het parlement, bezoek aan een religieuze instelling.

De effectiviteit van bezoeken van maatschappelijke instituties en instellingen en deelname aan maatschappelijke projecten dienen wel een plek te krijgen in het curriculum van de school. Een uitje naar de gemeenteraad is hoogstwaarschijnlijk zonde van de tijd als er verder in het aanbod van het curriculum geen aandacht wordt besteed aan het ‘wat’, ‘hoe’ en waarom van de gemeenteraad.

Besteed aandacht aan het ontwikkelen van een kwalitatief goede dialoog

Wat is nu precies een goede dialoog en hoe draagt een kwalitatief goede dialoog bij aan het ontwikkelen van burgerschap. Veel leraren voeren al dialogen met elkaar in de klas. Een goede kwalitatieve dialoog draagt immers bij aan het verkleinen van polarisatie binnen groepen in de klas. Ook zorgt het ervoor dat leerlingen echt naar elkaar luisteren en dat het niet gaat om het winnen van een debat of anderen overtuigen van jouw gelijk/standpunt. Een voorwaarde van een kwalitatief goede dialoog in zijn algemeenheid is een open en veilig leerklimaat.

“Een open en veilig klassenklimaat is een belangrijke manier om burgerschap te ontwikkelen. Leerlingen dienen het gevoel te hebben dat zij er mogen zijn, dat er ruimte is om hun inbreng te tonen en dat zij hierop niet zullen worden afgerekend”

Welke voorwaarden zijn dan precies belangrijk voor een kwalitatief goede dialoog?

• Er vindt inhoudelijke en kritische uitwisseling plaats tussen deelnemers;
• Leerlingen dragen naast standpunten ook argumenten voor deze standpunten aan;
• Nadat argumenten zijn aangedragen wordt in overleg met de deelnemers bepaald of meningen houdbaar zijn;
• Leerlingen dienen voorafgaand aan het deelnemen aan de dialoog ook voldoende kennis te hebben over het onderwerp; welke dilemma’s of belangen liggen aan het onderwerp ten grondslag.

Het volledige artikel vind je hier: Vormgeven van burgerschapsonderwijs in de klas | Onderwijskennis  

Onderwijskennis.nl

Onderwijskennis.nl verbindt onderzoek met de onderzoekpraktijk en is dienst van het NRO. Op deze website staan wetenschappelijke inzichten, praktijkvoorbeelden en praktische handvatten van het NRO en diverse partners.

Bron: Vormgeven van burgerschapsonderwijs in de klas | Onderwijskennis