Het doelgerichte en samenhangende aanpak wordt in de praktijk gebracht waar vooral de leraren aan zet zijn. Maar ook schoolleiders en schoolbestuur spelen een belangrijke rol. Zij dragen zorg voor het realiseren van belangrijke randvoorwaarden en zorgen voor de brandstof voor de ontwikkeling van burgerschapsonderwijs.
Onze school heeft een kwaliteitscultuur die ondersteunend is aan burgerschapsonderwijs.
Goed burgerschapsonderwijs vraagt betrokkenheid van het hele team. Het vraagt van alle onderwijsmedewerkers handelingsbekwaamheid in onder andere het creëren van een veilige omgeving, het begeleiden en voeren van een moeilijk gesprek, het voorleven van waarden, normen, afspraken en regels.
Bestuurders, leerkrachten, ondersteunend personeel en vrijwilligers binnen de school vervullen een voorbeeldrol en functioneren als rolmodel. Door de democratische spelregels voor te leven, wordt een respectvolle, veilige oefenplaats geboden waarin geoefend kan worden. Het is belangrijk om professionalisering omtrent burgerschap een duidelijke plek in het HR-beleid van de school te geven.
Kijk op deze pagina voor een overzicht van het professionaliseringsaanbod.
Draagvlak creëren om veranderingen in gang te zetten kan overal beginnen. Het kan vanuit één leerkracht in de school worden ingezet om andere leerkrachten en de directie te overtuigen. Het kan vanuit een team leerkrachten worden ingezet die belast zijn met een bepaalde taak (zoals het kiezen van een nieuwe methode) of van buitenaf, zoals een aanscherping van de wet. In alle gevallen begint het creëren van een breed gezamenlijk draagvlak pas als iedere betrokkene consent heeft verleend aan de voorgestelde verandering.
Het uitdragen van een duidelijke boodschap vanuit de schoolleiding is daarbij een belangrijke stap. Het is van essentieel belang dat de schoolleiding het goede voorbeeld geeft en hierover helder communiceert; je bent de belangrijkste zender van de verandering. Als je echt verandering ten aanzien van het burgerschapsprogramma wilt, is goede interne en externe communicatie cruciaal. Verticale communicatie (door alle lagen van de school heen waarbij werkgerelateerde onderwerpen aan de orde komen) heeft een positiever effect op de betrokkenheid dan horizontale communicatie (informele, socio-emotionele communicatie met nabije collega’s op hetzelfde ‘niveau’). Medewerkers verwachten van hun leidinggevende dat zij hierin het voortouw nemen (Vergouw, 2013).
Als er draagvlak gerealiseerd is binnen het schoolteam en de visie is afgesproken, is de volgende stap een goede verdeling van rollen en taken vastleggen. Burgerschapsonderwijs wordt gedragen door het hele team. Alle onderwijsmedewerkers hebben een taak in het bijbrengen van sociale en maatschappelijke competenties bij leerlingen. Daarnaast heeft een aantal docenten een specifieke taak in het bijbrengen van burgerschapskennis en vaardigheden.
1. Coördinatie burgerschap
Kies één regisseur voor burgerschap (bijvoorbeeld een coördinator burgerschap). Deze coördinator zorgt voor de initiatieven ten aanzien van het curriculum en burgerschapsactiviteiten. Diegene is ook het aanspreekpunt binnen en buiten de school. De coördinator is ook degene die de doelstellingen van het schoolteam monitort en samen met zijn/haar collega’s een vertaling weet te maken naar de (leerlingen in de) klas. Deze taken kunnen ook belegd worden bij een bestaande functionaris, zoals de schooldirecteur, bouwcoördinator en/of de kwaliteitsmedewerker. Ook kan er een werkgroep verantwoordelijk voor worden gemaakt.
2. Samenwerking en betrokkenheid
3. Voorleeffunctie voor iedereen
Elke leerkracht moet zich bewust zijn dat hij of zij een rolmodel is. Uit onderzoek blijkt dat de houding en het handelen van docenten de sleutel is voor morele educatie. Waardenoverdracht en waardenstimulering vinden niet alleen mondeling en formeel plaats door kennisoverdracht en lesinhoud, maar ook informeel en impliciet. Met andere woorden, als je leerlingen tolerantie en verantwoordelijkheid wil bijbrengen, dan ben je daarin zelf het voorbeeld. In alles wat je zegt, doet of laat, geef je vorm aan de oefenplaats voor burgerschap en de waarden van de democratie. In intervisie of collegiaal overleg kan hier expliciet aandacht voor gevraagd worden om iedereen hier bewust in te laten zijn. Waarin ben je een voorbeeld als het gaat om burgerschap? Op welke manier zijn wij als team een voorbeeld voor leerlingen en ouders? Welke regels en verantwoordelijkheden zijn in de school hetzelfde voor zowel leerlingen als leerkrachten en leidinggevenden?
OBS de Groenehoek, Bergschenhoek – Om burgerschap meer op de kaart te zetten dan al gebeurde, maakte deze school gebruik van een van onze ambassadeurs burgerschap. Met behulp van de leerlingen is er een andere, meer passende naam voor burgerschapsonderwijs gekozen: ‘Wij en de wereld’. >>>
Al Iman, Almere – Bij Al Iman dragen ze het geloof uit, het geloof in zichzelf, in de kinderen, in hun kunnen en in elkaar. Zoals hun logo een wereldbol is, zo willen zij kinderen afleveren aan de maatschappij die volwaardig wereldburger zijn, met behoud van hun eigen en hun Islamitische identiteit. Kernwaarden die hierbij gehanteerd worden zijn: veiligheid, saamhorigheid en geborgenheid. >>>
Samira el Boutchibti en Chris Holman
Nederland is van ons allemaal en de wereld is van iedereen. Adviseur, schrijver en trainer Samira el Boutchibti en practor burgerschap Chris Holman wisselen uit over
burgerschapsonderwijs, de professionalisering van leraren die gewenst is en hoe burgerschapscompetenties van leerlingen bezien en gemeten kunnen worden. [45 minuten]
Sylvia van Bragt en Fleur Nollet
Investeren in een sociaal veilige oefenplaats en schoolcultuur is cruciaal voor goed burgerschapsonderwijs. Adviseurs Sylvia van Bragt en Fleur Nollet van School & Veiligheid nemen je mee in dit onderwerp en geven enkele concrete instrumenten om mee aan de slag te gaan. [45 minuten]
"*" geeft vereiste velden aan
