Burgerschap: Politiek‑filosofische perspectieven

Doelstelling onderzoek (& onderzoeksvraag)

Loobuyck stelt in dit boek zich het doel om burgerschap als politiek-filosofisch concept te verhelderen. Burgerschap is een wezenlijk betwist begrip dat zelf inzet is van een politiek debat en strijd. De opvatting over hoe we over burgerschap denken, beïnvloedt sterk hoe we over verschillende maatschappelijke vraagstukken denken. Of zoals hij in zijn uitleiding schrijft: “De focus van de politiek-filosofische benadering ligt op het verhelderen en expliciteren van inhoudelijke argumentatie en de morele rationele waar de verschillende posities en politieke narratieven uit voortkomen.” (p. 209)

Om die verheldering te bereiken, onderneemt Loobuyck een reis langs de geschiedenis van drie filosofische tradities: het liberalisme, republikanisme en communitarianisme. Deze benadering biedt volgens hem niet alleen een dieper inzicht in de betekenis van burgerschap, ze helpt eveneens om onszelf te oriënteren en beter te positioneren in verschillende politieke discussies. In zijn boek beschrijft Loobuyck deze drie benaderingen en geeft verklaart hun onderlinge verhoudingen, door steeds hun accenten te onderwerpen aan een verdiepende analyse. Hierbij leunt hij sterk op inzichten van hedendaagse denkers zoals John Rawls en Jurgen Habermas.

Resultaten en conclusies (beantwoording onderzoeksvraag)

Loobuyck destilleert drie componenten van burgerschap uit drie achtereenvolgende politiek-filosofische tradities:

1. Burgerschap als status: de liberale traditie legt het accent op het juridische aspect. Burgerschap als the right of have rights. Burgerschap als status garandeert via fundamentele rechten de individuele vrijheid van burgers.
2. Burgerschap als activiteit: de republikeinse traditie legt het accent op het democratisch zelfbestuur. Burgerschap als activiteit verlangt politieke participatie van burgers om een collectieve vrijheid te bereiken.
3. Burgerschap als lidmaatschap: de communitarianistische traditie legt het accent op een gedeelde identiteit en het gemeenschapsgevoel (het ‘psychologische’ element). Een reeds bestaand gemeenschapsgevoel gaat volgens deze traditie vooraf aan de wil om met elkaar samen te werken.

Loobuyck analyseert de verhoudingen tussen de drie componenten en geeft korte beschrijvingen van de manieren waarop de drie tradities op elkaar gereageerd hebben. Recensies van het boek (die het boek tevens samenvatten) zijn te lezen via het Vlaamse tijdschrift Samenleving & Politiek, het Humanistisch Verbond (België) en Vlaams dagblad De Standaard. Het boek sluit af met een beschouwende, concluderende uitleiding.

Aanbevelingen voor de onderwijspraktijk

Aanbevelingen voor de onderwijspraktijk komen niet zozeer in dit boek voor, maar wel in een blog geschreven door MapOut. Daarin pleit Loobuyck ervoor om het burgerschapsonderwijs te koppelen aan de drie beschreven componenten: “Enkel zo wordt burgerschapseducatie heel rijk en krijgt het zowel een activerende, socialiserende als emanciperende inhoud”, aldus de auteur. Niet voor niets schrijft Loobuyck in de uitleiding dat wie één van de drie elementen laat vallen, al snel het liberaal-democratisch gedachtegoed loslaat.

Extra: bijbehorende media

Extra videomateriaal over deze publicatie is te raadplegen via YouTube: