ICCS Rapport 2023

Volgens het laatste onderzoek van de International Civic and Citizenship Education Study (ICCS) bestaan er zowel binnen als tussen de deelnemende landen substantiële verschillen in burgerschapskennis. Kritische denkvaardigheden en duurzaamheid werden regelmatig door schoolleiders genoemd als doelen voor het burgerschapsonderwijs, terwijl de gebruikmaking van het kiesrecht en kennis van democratische instituten minder vaak genoemd werden. ICCS 2022 vormde de derde ronde van dit grootschalige internationale onderzoek; in 2009 en 2016 waren de twee voorgaande rondes. In 2027 volgt de volgende ronde.

Onderzoeksresultaten

ICCS 2022 bestudeerde het burgerschapsonderwijs in 24 onderwijssystemen van 22 landen en twee gebieden binnen een 23e land. Ongeveer 82.000 tweedejaarsleerlingen (veertienjarigen) van 3.400 scholen namen deel aan het onderzoek, samen met ongeveer 40.000 leraren binnen dezelfde scholen.

De belangrijkste onderzoeksresultaten zijn:

1. De burgerschapskennis van leerlingen van deelnemende landen is tussen 2016 en 2022 niet toegenomen;
2. Vrouwelijke leerlingen beschikten over meer burgerschapskennis dan mannelijke leerlingen;
3. Leerlingen van gezinnen met een hogere sociaaleconomische status beschikten over een hoger gemiddelde van burgerschapskennis dan leerlingen van gezinnen met een lagere sociaaleconomische status;
4. Burgerschapskennis heeft een positieve correlatie met een breed scala aan houdingen en indicatoren voor betrokkenheid.

De focusgebieden voor ICCS 2022 bestonden uit duurzaamheid, betrokkenheid via digitale technologieën, diversiteit, percepties van het politieke systeem en wereldburgerschap. De presentatie van het onderzoek bracht drie belangrijke leerpunten (key takeaways) onder de aandacht:

1. Burgerschapsonderwijs is belangrijk: het verzekert de mogelijkheid om voor burgers actief en productief deel te kunnen nemen aan de samenleving. Grotere burgerschapskennis leidt tot positievere houdingen ten aanzien van onder meer gendergelijkheid en duurzaamheid.
2. Opwaartse trends zijn gestopt: de burgerschapskennis van leerlingen in deelnemende landen bleef gelijk of nam licht af ten opzichte van 2016. Van 2009 tot 2016 was er wel een duidelijke lijn omhoog.
3. Een toenemende focus op burgerschapsonderwijs in de toekomst is noodzakelijk.

Naar het volledige rapport

Nederlandse inbreng

Marielle Paul (demissionair minister voor Primair en Voortgezet Onderwijs) benadrukte het belang van burgerschapsonderwijs, onder andere door te wijzen op het bestaan van het Expertisepunt Burgerschap. ‘Burgerschap in Beeld’ vormt de Nederlandse bijdrage aan het ICCS-onderzoek.

Naar het rapport “Burgerschap in Beeld”

Wat is ICCS?

ICCS is een internationaal onderzoek waarin de burgerschapscompetenties van leerlingen en de invulling van burgerschapsonderwijs in het voortgezet onderwijs worden onderzocht (in het tweede leerjaar). Het onderzoek richt zich op de wijze waarop leerlingen worden voorbereid om verschillende rollen die bij burgerschap horen op zich te nemen. Het beschrijft in welke mate leerlingen kennis en begrip hebben van concepten en vraagstukken die raken aan burgerschap. Nederland was deze keer één van de 24 deelnemende landen. Het onderzoek wordt uitgevoerd onder leiding van International Association for the Evaluation of Educational Achievement (IEA): een samenwerkingsverband van meerdere nationale onderzoeksinstituten, wetenschappers en analisten die de handen ineen hebben geslagen om het onderwijs te begrijpen en te verbeteren.