Brigitte van de Koevering werkt sinds 1 mei 2023 als adviseur bij het Expertisepunt burgerschap. Ze combineert dit met haar baan als schoolopleider en docent omgangskunde. Voor de BBL-opleiding geeft ze les aan toekomstige pedagogisch medewerkers.
Als adviseur burgerschap komt ze door het hele land. Ze spreekt met docenten, studenten, beleidsmakers en organisaties die zich hard maken voor burgerschap. Ook komt ze veel goede voorbeelden tegen. Brigitte zal daarom de komende maanden voor het Expertisepunt Burgerschap MBO haar ervaringen delen. Maar eerst vertelt ze wat over haar eigen onderwijspraktijk. Het onderwijsprogramma van haar BBL studenten is erg vol en Brigitte begrijpt hoe lastig het dan kan zijn om ruimte te maken voor burgerschap. Toch ziet ze volop mogelijkheden en kansen die ze graag wil delen. Lees hier haar verhaal.
Wil jij ook je verhaal delen met Brigitte over burgerschap in het mbo? Neem dan contact op via de mail: b.vandekoevering@expertisepuntburgerschap.nl
“De BBL-opleiding is een verkort leertraject waarbij de nadruk ligt op ontwikkeling in de praktijk. Studenten gaan één dag in de week naar school. Er is aandacht voor rekenen, Engels, Nederlands, vakinhoudelijke lessen en loopbaanbegeleiding. Het gevaar ligt dan op de loer om zo min mogelijk tijd en energie aan burgerschap te besteden. Gelukkig lijkt het tij te keren en gaan er steeds meer stemmen op om burgerschap stevig te verankeren in het curriculum. De urgentie wordt gevoeld dat we niet alleen opleiden voor een beroep maar streven naar maatschappelijk betrokken studenten die zich verbonden voelen met de wereld om hen heen.
Een veel gehoord argument is dat BBL-studenten over het algemeen wat ouder zijn. Alsof je ooit ‘af’ bent als mens. Daarmee zou burgerschap minder relevant zijn. Maar juist binnen de BBL is het belangrijk dat er een koppeling wordt gemaakt met het werkveld. Je beroepshouding staat of valt met de bewustwording dat je privé ander gedrag laat zien dan op je werk. Nadenken over je positie in de samenleving en hoe jouw denkbeelden zich verhouden tot de omgang met collega’s en klanten bepaalt in grote mate de kans op het behalen van een diploma. Met medestudenten werken aan een grote opdracht en elkaar feedback geven kan een oefening zijn voor hoe jij je opstelt als volwaardig teamlid. Daarbij merk ik juist dat er bij deze groep een bepaalde leergierigheid bestaat die verder gaat dan het beroepsbeeld. Ze kiezen niet voor niets voor een opleiding en nieuwe baan. Over het algemeen merk ik dat ze open staan om hun horizon te verbreden, nieuwsgierig en geïnteresseerd zijn. Vergis je niet, zo’n groep beschikt over enorm veel werk- en levenservaring waar je als docent de vruchten van kunt plukken.”
De vijf vuistregels van Brigitte
Brigitte implementeert burgerschap in haar lessen en hanteert daarbij 5 vuistregels:
Hieronder ligt ze haar vuistregels toe.
1. De school als minisamenleving
“Het dorp, het gezin, de sportclub zijn van invloed op het wereldbeeld van de student. De school en de opleiding bieden een ander perspectief dat verkend moet worden. Hier ligt een uitgelezen kans de blik te verruimen. Vanaf het moment dat studenten het schoolplein opkomen kun je hun aandacht vangen door in beeld te brengen waar de school voor staat. Dat effect is het grootst als die beelden passen bij het gedrag en de woorden die de docent, de conciërge, de directeur en andere personeelsleden kiezen. Beeld, woord en gedrag moeten congruent zijn. Een regenboogvlag ophangen heeft geen enkele zin als dit geen vervolg krijgt in de klas. Een studentenraad kan een belangrijke rol spelen en het gevoel van inspraak op beleid versterken maar dan moeten de deelnemers en datgene waar ze invloed op uitoefenen en over beslissen wel zichtbaar zijn.”
2. De klas als oefenlokaal
“Door aan het begin van de les in- en aan het eind van de dag uit te checken leren studenten om rekening te houden met elkaar. Zo leren ze beter te luisteren en krijgen ze een inkijkje in de beweegredenen van de ander. De klas is een plek waar je jezelf mag zijn. Het is een laboratorium waar je dingen uit mag proberen. Het loont om aan het begin van het schooljaar te investeren in een veilig klimaat en een positieve groepsdynamiek. Bij de start van het schooljaar spreken we samen regels af. Hoe willen we met elkaar omgaan? Wat verwacht je van mij als je loopbaanbegeleider en van een klasgenoot? Wat moeten je klasgenoot en jouw docent vooral niet doen en wat juist wel? Na verloop van tijd worden die regels geëvalueerd en bijgesteld waardoor het besef ontstaat dat we samen verantwoordelijk zijn voor de sfeer in de klas. Studenten hebben inspraak hoe laat we pauzeren en hoe de verhouding is tussen zelfstandig werken en luisteren. Wanneer studenten ervaren dat ze zich uit mogen spreken en dat hun stem wordt gehoord biedt dit een veilige basis waarin schurende gesprekken gevoerd kunnen worden.”
3. Stimuleer kritisch denken
“De planning van de les wordt aangepast wanneer de situatie daarom vraagt. Dat kan iets zijn wat een student heeft meegemaakt, iets uit de actualiteit of iets wat raakt aan het werkveld waarin de studenten werkzaam zijn. In mijn geval is de kinderopvang de plek waar studenten geconfronteerd worden met de realiteit van alledag. Door de koppeling te maken met het werk wordt dat relevant. Voor een grote schoolopdracht bedenken ze activiteiten waar elk kind aan mee mag doen. Hoe houd je daarbij rekening met kinderen die opgroeien in armoede of kinderen die de taal niet spreken? Welke feestdagen vier je wel of juist niet en hoe zorg je ervoor dat ieder kind en iedere ouder zich gezien en gehoord voelt? Kringgesprekken, rollenspellen of een debat waarbij je je inleeft in de stelling waar je het eigenlijk niet mee eens bent, zijn werkvormen die inzicht bieden en het kritisch denken stimuleren. Je mag een (voor)oordeel hebben maar gun jezelf een moment om je in die ander te verplaatsen. Stel je voor dat …”
4. Draag kennis over en ontwikkel vaardigheden
“Bij het sec overdragen van kennis merk ik vaak dat de concentratie snel afneemt terwijl die aandacht weer toeneemt wanneer het interactief wordt gemaakt en raakt aan de interesses van de studenten. Democratische waarden kun je voorleven en erover in gesprek gaan. Ik kan me mijn eerste BBL-klas herinneren waarvan de meeste studenten niet gingen stemmen voor de landelijke verkiezingen. Daarop hebben we gekeken wat het programma was van de verschillende partijen als het gaat om kinderopvang en de gevolgen van het beleid voor de toekomst. De FNV komt jaarlijks langs om de CAO te bespreken, uitleg te geven hoe je kunt onderhandelen op de werkvloer en instructies te geven hoe je je belastingaangifte invult. Aan het eind van de les tellen we dan op wat ze samen terugkrijgen.”
5. Nodig uit tot (zelf)reflectie
“Intervisie is bij uitstek geschikt om lastige situaties te bespreken. Door meerdere oplossingen te bedenken voor een probleem, ontdekken studenten dat ze hulp kunnen vragen aan medestudenten of aan collega’s. Wat de een als probleem ziet, is voor de ander een uitdaging. Hoe versterk je elkaar en wat zijn de voordelen van samenwerken? Moet je het altijd met elkaar eens zijn of zijn die onderlinge verschillen juist een meerwaarde voor het team? Tijdens het bespreken van een casus leren ze de afweging te maken tussen het individuele- versus het groepsbelang. Een verslag maken over de vraag wat ze hebben geleerd van de bijeenkomst kan aanzetten tot verdieping.”
Tot slot
“Binnen mijn BBL wordt burgerschap niet als apart vak gegeven. Ik realiseer me terdege dat dit niet ideaal is. Niet iedere docent voelt zich capabel om dit vak de aandacht te geven die het verdient. Als docent omgangskunde beschik ik over andere skills dan mijn collega die opgeleid is als burgerschapsdocent. Een oplossing om de ontbrekende kennis en expertise aan te vullen is door middel van professionalisering. Wanneer de ruimte in het onderwijsprogramma dat toelaat kunnen externe instanties en sprekers een rol spelen. Het relaas van een Syrische moeder in wie ze zich herkennen wekt meer empathie op dan een geanonimiseerd verhaal over de vluchtelingencrisis. Deze tijd vraagt om creatieve oplossingen als het gaat om de opdracht waar we voor staan. Laten we elkaar niet de maat nemen maar elkaar inspireren en scherp houden. Ik ben benieuwd naar jullie ideeën en ga daarvoor graag met iedereen die daarvoor open staat in gesprek.”
