Bertram Loth is één van de oprichters van Hack Je Les, een organisatie die zijn oorsprong kent uit de Nationale Denktank in 2016, waar het beroepsonderwijs centraal stond.
Deelname aan de DenkTank betekende veel gesprekken voeren met studenten en docenten over hun onderwijs. Beiden weten goed hoe het anders kan, maar door de waan van de dag en de overmaat van formele kwaliteitszorg wordt hier te weinig mee gedaan. Hack Je Les motiveert studenten door naar hen te luisteren, ze uit te dagen en verantwoordelijkheid te geven zelf het onderwijs te verbeteren. Studenten leren zo het belang en het nut van hun eigen bijdrage in de school als ‘mini-maatschappij’.
Van studentbetrokkenheid wordt vaak de formele kant benadrukt, zoals het regelen van de medezeggenschap. Loth: “Bij meepraten over het beleid zie ik een lange tafel voor me met een aantal leidinggevenden en een paar studenten. Dat is een klein groepje -superbelangrijk– maar die kunnen niet alle studenten vertegenwoordigen. Daarnaast weten de meeste studenten niet precies wat deze medezeggenschaporganen doen en voelen ze hierbij geen betrokkenheid. Hoe zorgen we ervoor dat studenten die betrokkenheid wel voelen en meedoen en –denken?”.
Hack je Les is een manier om dat te realiseren. Door in te breken tijdens reguliere lessen, wordt iedereen betrokken in de plek waar het allemaal gebeurt. Het gaat niet om ‘meepraten’, maar om je verantwoordelijk en betrokken te voelen bij wat er gebeurt in de klas, op stage en in de gangen van de school. Dan komt het belang van de studentenraad en het meepraten van leidinggevenden in beeld, niet als doel, maar als middel. “Het mbo is een afspiegeling van de maatschappij. Dat biedt zoveel kansen om studenten als actief burger aan de slag te laten gaan: betrek economiestudenten bij de begroting en laat de horecastudenten de kantine draaien. Dat gebeurt steeds meer, maar er kan nog veel meer!”
Loth ziet op veel scholen eenzelfde ‘standaardroutine’. “De docent begint met een vooraf voorbereid curriculum en de student kan niet meer doen dat dit programma te volgen. Alles binnen de school is hierop ingericht: het klaslokaal, de leerlijnen, toetsing & afsluiting en kwaliteitszorg. Binnen dit systeem is het lastig om reflecterende vragen te stellen: wat dóen we elke dag op school? Waarom doen we dat? En kan dat misschien anders of beter? Terwijl het antwoord op deze vragen de sleutel voor verbetering bevat en dus het delen meer dan waard is”.
De oplossing om dit patroon te doorbreken werd Hack Je Les. Een lesuur wordt overgenomen door twee hackers. Een try-out leerde dat studenten het bijzonder fijn vonden dat er naar ze werd geluisterd. Docenten waren onder de indruk van hoe goed studenten hun ervaringen en ideeën formuleerden. Hack Je Les motiveert studenten doordat er geluisterd wordt naar hun ervaringen, ze worden uitgedaagd mee te denken en verantwoordelijkheid te nemen bij de uitvoering. Studenten leren zo het belang en het nut van hun eigen bijdrage in te zien.
De try-outs resulteerden in een driestapsmodel: inventariseren, oplossingen zoeken en concretiseren. Getrainde hackers voeren deze methode – onder de nodige tijdsdruk – binnen een les uit. Uiteindelijk benoemen groepjes studenten actiepunten en verdelen ze de taken. De docent fungeert als vraagbaak, bijvoorbeeld als studenten vragen hebben over de keuze van het plaatsen van vakken in het lesprogramma. Verbeterpunten kunnen betrekking hebben de lessen, de opleiding of de hele school. Studenten leren te praten over het onderwijs en niet over personen. Het is absoluut niet de bedoeling dat Hack Je Les gekoppeld wordt aan beoordeling van het functioneren van docenten. Het is een hands-on instrument om te reflecteren op de houding van het team om studenten te betrekken.
“Essentieel is dat we niet alleen vragen wat studenten van hun onderwijs vinden, maar ook wat zij zélf kunnen doen om te zorgen dat het anders wordt. Dat voelt in eerste instantie onwennig. We hoorden letterlijk: ‘Huh, daar betaal ik de school toch voor!?’” Maar ook formele kwaliteitszorg zaait veel verwarring bij studenten. Enquêtes, panelgesprekken en andere manieren van het verzamelen van input van studenten kosten veel tijd en energie. Helaas worden de resultaten zelden gedeeld met studenten en hebben zij vaak geen idee hoeveel tijd er wordt gestoken in het verwerken van de feedback. Al deze moeite, maar toch geen gevoel van betrokkenheid is zonde en leidt vaak tot een passieve en ontevreden houding bij studenten. Dit proberen wij te doorbreken met actieplannen van Hack Je Les, waarin de student de acties onderneemt en zicht heeft op zijn of haar invloed. En deze ervaring nemen ze mee in hun werk en in de samenleving”.
Omdat de vraag naar Hack Je Les na een jaar zo groot was, worden al een aantal jaar hackerteams opgeleid binnen de school. De training is gericht op het creëren van een veilige sfeer en de inhoud van de snelkookpan zoveel mogelijk in stand te houden door studenten ongemoeid te laten formuleren. Loth: “Uiteindelijk gaat het om een cultuuromslag: leren dat het normaal is, dat je op school dit soort gesprekken voert en verantwoordelijkheid voelt. Wie Hack Je Les de school in haalt, verschilt per situatie. Dat kunnen bijvoorbeeld directieleden zijn of docenten die een inspiratiesessie gevolgd hebben, maar ook studentenraden. De bijkomende meerwaarde is dat door deze eigen teams er een blijvend effect is van Hack je Les binnen de school”.
Onlangs won Bertram met Hack Je Les de Onderwijs innovatie Aanmoedigingsprijs tijdens de NedMIxTopconferentie, van het Nederland Maakt Impact, waar onder andere onderwijsinitiatieven worden gekoppeld aan de SDG’s.
Meer informatie:
Bertram Loth
Bertram@hackjeles.nl
(06) 48 5 80 56
