Hoe geef je les over het slavernijverleden? Om je hiermee op weg te helpen, heeft het Expertisepunt Burgerschap een overzicht van handreikingen, leermiddelen en praktijkverhalen opgesteld. Deze pagina richt zich op het primair onderwijs. Klik hier voor de pagina van het voortgezet onderwijs.
Bij de bespreking van het slavernijverleden gaat het over fundamentele rechten van de mens en de basiswaarden van de democratische rechtstaat: gelijkheid, vrijheid en de menselijke waardigheid. Recent deden diverse politieke partijen een oproep om in het onderwijs meer aandacht aan het slavernijverleden te besteden. Het Historisch Nieuwblad schreef een artikel over de vraag of dit een terechte oproep was: ‘Leerkrachten willen slavernij wel bespreken, maar weten niet hoe’.
Op 1 juli vieren we met Keti Koti de afschaffing van de slavernij. Koti betekent ‘verbroken ketenen’; de boeien waarmee de tot slaafgemaakten werden vastgezet, zijn gebroken. Nederland schafte op 1 juli 1863 de slavernij in Suriname en de Nederlandse Antillen wettelijk af, maar 1873 wordt eigenlijk als het officiële jaar van afschaffing aangehouden. Op 1 juli 2023 maakte koning Willem-Alexander excuses voor het Nederlandse Slavernijverleden. Even daarvoor, december 2022, had premier Mark Rutte dat ook gedaan. Het ging hierbij om erkenning, bewustwording en herstel.
Bekijk ook onze pagina met handreikingen en tips voor het MBO: https://www.expertisepuntburgerschap.nl/aandacht-voor-het-slavernijverleden/.
En de Algemene Onderwijsbond geeft tips voor betere lessen over het slavernijverleden.
Het Nationaal instituut Nederlands Slavernijverleden en Erfenis verzamelt en deelt kennis over het slavernij- en koloniale verleden. Zij organiseren jaarlijks de Nationale Herdenking Slavernijverleden.
De website Slavernij en jij, biedt veel informatie over het Nederlandse slavernijverleden. Het geeft de essentiële thema’s uit het Nederlandse slavernijverleden weer en is geschikt voor docenten, en leerlingen van vmbo-t, havo en vwo. Ook leerlingen in de bovenbouw van het po kunnen het gebruiken bij werkstukken en opdrachten.
Het kennisplatform heeft als doel een fundamentele bijdrage te leveren aan een pluriforme en stabiele samenleving. Ze hebben een aantal artikelen en rapporten beschikbaar over educatie over het slavernij- en koloniale verleden van Nederland. KIS beheert ook een database voor antidiscriminatie-interventies. Daarin lees je bijvoorbeeld over de stichting Keti Koti Tafel.
Het Nji heeft een pagina met informatie en tips voor professionals.
NOS Stories heeft een video over het slavernijverleden. Ook NOS op 3 heeft een video met uitleg over het slavernijverleden en het excuus-dilemma. En de NOS heeft een pagina ingericht waar een collectie artikelen over Keti Koti wordt bijgehouden.
NPO Kennis is een platform met explainers en informatieve story’s over onderwerpen die jongeren bezighouden, en ze hebben een aparte pagina over Slavernij.
Universiteit van Nederland heeft twee video’s te bieden waarin de slavernij en de rol van Nederland wordt uitgelicht, en een video over een taal die niet zou bestaan zonder de slavernij.
Er zijn meerdere educatieve materialen die het thema slavernijverleden behandelen. Ze kunnen een verbinding vormen met aandacht voor (het ontstaan van) de pluriforme Nederlandse samenleving en thema’s als racisme en discriminatie.
De Canon van Nederland telt vijftig vensters: belangrijke personen, voorwerpen en gebeurtenissen die samen het verhaal van de historische en culturele ontwikkeling van Nederland laten zien. Anton de Kom, een Surinaams verzetsheld, is één van deze vensters. Een ander venster gaat over slavernij. De website geeft op een tabblad voor docenten lessuggesties bij deze vensters.
Deze stichting zet zich in om meer bewustzijn te creëren over het Nederlandse slavernijverleden en de doorwerking hiervan in de hedendaagse maatschappij: Educatie.
Waarom het lesmateriaal werkt lees je hier: Lespakket Nederlands Slavernijverleden & Racisme – Nederland Wordt Beter | KIS.
Deze stichting brengt het koloniale- en slavernijverleden dichterbij met educatieve projecten voor po en vo.
Mapping Slavery heeft een pagina met voorbeeldlessen en documentatie rond sporen van slavernij in Nederland. Met routes die met de klas gelopen kunnen worden, en thema’s die leerlingen zelf kunnen bestuderen. Het is ontwikkeld rond 2018.
Het Wereldmuseum biedt een perspectief op de wereld en probeert deze begrijpelijk te maken via de eigen collectie, tentoonstellingen en programmering. Het lesmateriaal over oneerlijke handel en/of racisme kan los in de klas gebruikt worden of als voorbereiding op een bezoek aan één van de locaties: Amsterdam, Rotterdam of Leiden.
Het Scheepvaartmuseum heeft een educatief programma, waaronder de tentoonstelling Schaduwen op de Atlantische oceaan. Het gaat over de impact van de koloniale geschiedenis.
De uitgeverij heeft Quaco – Leven in Slavernij uitgegeven: een stripverhaal over het Nederlandse slavernijverleden. Er is lesmateriaal en een docenthandleiding bij de strip beschikbaar.
Diverse educatieve video’s zijn te vinden via het Netwerk Filmeducatie.
Bekijk ook de lesmaterialen over het slavernijverleden van het Nationaal archief, en de themapagina op Wikiwijs.
Keti Koti Materialen over Keti Koti (en het slavernijverleden) zij ook te vinden bij diverse andere organisaties: Schooltv, Nieuws in de klas, Blink, Krachtbronnen, Kwintessens, Kanjer Educatie, Netwerk Film Educatie, Onderwijs van Morgen.
Ook in diverse regio’s kunnen klassen terecht om te leren over het slavernijverleden. Bijvoorbeeld in Overijssel, Friesland, Utrecht, Gelderland.
Fawaka is een aanbieder van educatieve activiteiten over duurzaam en inclusief denken en handelen, met een focus op wereldburgerschap. Het biedt een nascholingstraject aan over het slavernij- en koloniaal verleden (en de doorwerking daarvan) om de vertaalslag naar de onderwijspraktijk te maken.
Ontbreekt er nog materiaal op deze pagina? Laat het ons dan weten via communicatie@expertisepuntburgerschap.nl.
