Om te weten of uw school het juiste doet, en dit goed doet, is regelmatig evaluatie nodig. Door de ontwikkeling van leerlingen in kaart te brengen is het onderwijs bij te sturen en af te stemmen op de actuele leerbehoefte. Ook komen knelpunten en randvoorwaarden aan het licht, waar de school maatregelen voor kan nemen. Zo kan de school verantwoording afleggen voor de aanpak. Door naar de leerresultaten te kijken kan je bepalen of de leerlingen de beoogde kennis, houdingen en vaardigheden hebben geleerd en eigen hebben gemaakt.
Onze school heeft inzicht in de resultaten van ons burgerschapsonderwijs.
Het in kaart brengen van de leerresultaten is een onderdeel van de wettelijke opdracht. De wetgeving vraagt van de school de burgerschapscompetenties van leerlingen te monitoren. Dat is van belang om het onderwijs te verbeteren, het onderwijs te laten aansluiten bij wat de leerlingen nodig hebben (afstemming) en om verantwoording af te leggen. Zo kan je met inzicht in de ontwikkeling van de burgerschapscompetenties van leerlingen nadenken over de inrichting van het curriculum en aanpassingen maken. Dit past binnen een opbrengstgerichte aanpak. Deze is vaak cyclisch: Het start met het formuleren van een visie die wordt vertaald naar concrete leerdoelen. Op basis van deze leerdoelen bepaal je de inrichting van het curriculum. Vervolgens breng je de leerresultaten in kaart en beoordeel je in hoeverre de leerdoelen zijn gerealiseerd. Daarna evalueer je welke vervolgstappen nodig zijn.
Bij de monitoring van de leerresultaten is het belangrijk dat de gegevens valide en betrouwbaar zijn, en gebruikt kunnen worden om te beoordelen of de leerdoelen die de school gekozen heeft worden behaald. De monitoring moet in elk geval informatie geven over de aspecten die de wet noemt: kennis, houdingen en vaardigheden, voor in elk geval de basiswaarden en sociale en maatschappelijke competenties. Het komt erop neer dat dat de gegevens die de school over de burgerschapscompetenties van de leerlingen verzamelt, gebruikt moeten kunnen worden om bovenstaande vetgedrukte elementen te realiseren. De manier waarop scholen monitoren, kan door de school zelf worden gekozen.
Om de leerresultaten op een zinvolle manier te beoordelen, is het belangrijk om eenduidige normen geformuleerd te hebben die zowel de leerdoelen als het gewenste beheersingsniveau weerspiegelen. Daarnaast is het van belang dat de resultaten op waarde kunnen worden beoordeeld door ze te vergelijken met bijvoorbeeld een landelijk gemiddelde, vergelijkbare type scholen of eigen eerdere metingen.
Wil je meer achtergrondinformatie over leerresultaten en manieren van monitoring? Bekijk de pagina ‘Leerdoelen, leerresultaten en opbrengstgericht werken’ van Onderwijskennis.nl.
Er zijn verschillende manieren om de leerresultaten van het burgerschapsonderwijs in kaart te brengen. Denk bijvoorbeeld aan een portfolio, een rapportcijfer, de beoordeling van een werkstuk of de kwalificatie ‘voldaan’ voor het meedoen aan een project.
Als je de kennis van burgerschap bij leerlingen wilt toetsen, is een summatieve vorm van toetsen in de vorm van een kennistoets een goed instrument. Hiermee stel je de leerresultaten vast en bepaal je in hoeverre leerlingen de beoogde leerdoelen hebben behaald. Om de leerresultaten op een zinvolle manier te beoordelen, is het nuttig om een eenduidige norm te formuleren op basis waarvan de resultaten worden beoordeeld. Hierbij kan rekening worden gehouden met kenmerken van de leerlingpopulatie. Bij summatief toetsen is er over het algemeen weinig tot geen ruimte voor argumentatie of feedback.
Als je zicht wilt krijgen op (eigen) houding en vaardigheden, kun je deze meer vinden in een effectieve vorm van feedback geven en vragen aan je leerlingen, oftewel formatief evalueren. Formatief evalueren betekent dat de school doelgericht bezig is met de ontwikkeling van de leerlingen aan de hand van feed up, feedback en feed forward. De leerling leert te werken met leerdoelen (feed up) en leert samen met de leerkracht en medeleerlingen te reflecteren op het leren (feedback). Om daarna samen te bekijken wat de leerling nog nodig heeft om het gestelde doel te behalen (feed forward). Door volgens dit principe te werk te gaan, krijg je inzicht in waar de leerlingen staan in hun leerproces en kun je inspelen op wat de leerlingen nodig hebben. Ook de leerlingen zelf ontwikkelen inzicht in eigen leren.
Bij meetinstrumenten is een onderscheid te maken in gestandaardiseerde en niet-gestandaardiseerde meetinstrumenten. Dit verschil lichten we hieronder nader toe.
Deze lijst is niet uitputtend, het zijn voorbeelden waarmee je zou kunnen werken. Scholen hebben de ruimte om zelf te bepalen met welk meetinstrument ze werken en hebben daarnaast de mogelijkheid om ook zelf meetinstrumenten te ontwikkelen.
De school kan de burgerschapscompetenties van leerlingen in kaart brengen door (ook) een gestandaardiseerd instrument te gebruiken. Dat maakt het gemakkelijker om de resultaten op een zinvolle manier beeld te brengen. Gestandaardiseerde meetinstrumenten kennen een identieke vorm van bevraging. Dit wil zeggen dat er in alle situaties een gelijke werkwijze is (wat betreft inhoud, vorm en wijze van afname). Met deze instrumenten kunnen resultaten tussen groepen leerlingen of scholen vergeleken worden (vaak met een benchmark) en door de loop van tijd (zodat zichtbaar wordt of er sprake is van groei). Dit type meetinstrument wordt veelal gebruikt bij kwantitatief onderzoek.
Maatschappelijke competenties
Sociale competenties
Niet-gestandaardiseerde meetinstrumenten kennen een open vorm van bevraging. Hiermee kan onderliggende informatie zichtbaar gemaakt worden, zoals de argumenten of overwegingen van leerlingen. Dit type meetinstrument wordt gebruikt bij kwalitatief onderzoek.
Vignettes zijn vooralsnog niet beschikbaar als meetinstrument.
Wil je jouw meetinstrument laten opnemen in deze lijst en als pagina bij ‘instrumenten‘? Mail dan naar communicatie@expertisepuntburgerschap.nl. Vermeld in de mail wat voor type meetinstrument het is (gestandaardiseerd of niet-gestandaardiseerd), een korte beschrijving van het instrument en een hyperlink naar de plek waar scholen het instrument kunnen raadplegen.
Onze school zorgt ervoor dat de randvoorwaarden voor goed burgerschapsonderwijs op orde zijn.
Kwaliteitszorg gaat over het bewaken en verbeteren van de kwaliteit van het onderwijs. Burgerschapsonderwijs hoort ook meegenomen te worden in de gebruikelijke kwaliteitszorg, waaronder de evaluatiecyclus en de periodieke tevredenheidsmetingen. Het gaat erom de kwaliteit van het burgerschapsonderwijs in kaart te brengen, te bevorderen en te bewaken. Op basis van een visie op bevordering van burgerschap, geformuleerde leerdoelen en ontwikkelde leerplannen worden de resultaten in kaart gebracht. Als er tekortkomingen worden vastgesteld, voer je aanpassingen door om het burgerschapsonderwijs verder te ontwikkelen en af te stemmen op de leerbehoeften van je leerlingen.
Het is niet altijd gemakkelijk en vraagt soms veel inspanning om informatie voor de inrichting van het burgerschapsonderwijs te verzamelen, en daarmee in beeld te brengen hoe het er met het burgerschapsonderwijs voor staat. Om het proces van te vereenvoudigen kan de school de QuickScan Burgerschap uit voeren. Eén of meer personen uit de school beantwoorden de vragenlijst waaruit blijkt in hoeverre ze tevreden zijn over het burgerschapsonderwijs. Het levert een beeld op waar verbetering nodig of wenselijk is.
Wanneer de Quickscan is ingevuld kan aan de hand van de resultaten een teamgesprek worden voorbereid en uitgevoerd. Met het teamgesprek ga je de huidige kwaliteit van burgerschapsonderwijs analyseren, bepalen wat de gezamenlijke speerpunten zijn om burgerschapsonderwijs een kwaliteitsimpuls te geven en ten slotte een gezamenlijke plan van aanpak formuleren. Ter inspiratie tref je hier een gespreksleidraad een gespreksleidraad om het teamgesprek vorm te geven.
Daarnaast zijn er ook andere instrumenten die een beeld van de kwaliteit van het burgerschapsonderwijs kunnen vormen. Een voorbeeld hiervan is het zelfevaluatie instrument Sociale kwaliteit.
"*" geeft vereiste velden aan
