Jongeren brengen hun tijd door op verschillende plekken: op school, thuis, online, etc. Als leerkracht ben je vaak alleen op de hoogte van het leven van leerlingen binnen de school. Activiteiten online, thuis of in de wijk kunnen aanzienlijke invloed hebben op de sfeer in de klas en de schoolprestaties. Om jongeren effectief te ondersteunen, is nauwe samenwerking tussen jongerenwerk en scholen cruciaal. Jongerenwerkers zijn aanwezig in alle leefdomeinen van jongeren: wijk, online en samenwerking met ouders, verenigingen en politie. Hierdoor kunnen ze trends en ontwikkelingen signaleren buiten de schoolcontext. De laagdrempelige aanpak en pedagogische blik van jongerenwerkers vullen de kennis en expertise van docenten en mentoren aan. Hun zichtbare aanwezigheid op school maakt het mogelijk om meer jongeren te bereiken en sneller hulp te bieden. Bovendien kunnen signalen van schoolmedewerkers gemakkelijker worden gedeeld met jongerenwerkers.
In het onderwijs spreken leerkrachten steeds vaker van polarisatie in de klas. Dit speelt zich niet alleen af in de schoolcontext, maar ook daarbuiten. Jongerenwerkers zien dit ook terug in hun werk.
Het onderzoek ‘Polarisatie onder jongeren door de ogen van jeugdprofessionals’, had als doel inzicht te krijgen in de behoeften, zorgen, kansen en dilemma’s van jeugdprofessionals die betrokken zijn bij het voorkomen en aanpakken van polarisatie. Het onderzoek is gezamenlijk uitgevoerd door Platform JEP, onderdeel van de Expertise-unit Sociale Stabiliteit (ESS) van het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, en het Nederlands Jeugdinstituut (NJi). Het onderzoek omvatte focusgroep gesprekken met jeugdprofessionals, voornamelijk jongerenwerkers, maar ook buurtwerkers, politieagenten en jeugdboa’s.
Professionals spreken over polarisatie en het idee van twee tegengestelde groepen die tegenover elkaar staan. Ze wijzen op oorzaken van polarisatie, zoals toenemende onvrede onder jongeren en burgers. De meeste situaties van polarisatie die ze beschrijven gaan over verticale polarisatie (tussen burgers en de overheid), vooral sinds de coronapandemie.
Jongeren ervaren toenemend wantrouwen en spanning tegen de overheid, gedeeltelijk als gevolg van het coronabeleid. Ze schrijven de problemen die ze ervaren, zoals gebrek aan toekomstperspectief en frustratie, toe aan de overheid. Dit wordt versterkt door ontwikkelingen zoals armoede, klimaatcrisis, woningcrisis en meer. Jongeren beschouwen de overheid als verantwoordelijk voor deze problemen.
Sommige jongeren vinden dat de overheid met dubbele maten meet en zien discriminatie in het handelen van de overheid. Dit leidt tot groeiend wantrouwen en verharding jegens autoriteiten. Jongerenwerkers, politieagenten en anderen merken op dat jongeren zich anders gedragen jegens gezag en autoriteit dan voorheen.
In de focusgroepen hebben jeugdprofessionals minder voorbeelden gegeven van horizontale polarisatie, maar ze hebben wel enkele situaties beschreven waarin ze te maken kregen met dit fenomeen. Horizontale polarisatie wordt voornamelijk ervaren tussen groepen jongeren uit verschillende dorpen of steden, of langs etnische lijnen. Deze groepen vermijden elkaar en ouders hebben vaak invloed op de mening van jongeren over andere groepen. Lid zijn van een groep is voor jongeren vaak een deel van hun identiteit en ze worden soms verwacht zich te conformeren aan de groepsnormen.
Jongerenwerkers voelen vaak een gebrek aan concrete kennis over het omgaan met polarisatie en vertrouwen meestal op hun eigen ervaring en intuïtie. Ze hebben behoefte aan gespreksvaardigheden, vooral bij gesprekken met jongeren die polariserende of extreme uitspraken doen, inclusief complottheorieën. Het ontbreekt jongerenwerkers aan tools en kennis om complottheorieën te weerleggen en vragen van jongeren hierover te beantwoorden.
Daarnaast vinden veel jeugdprofessionals lokale en regionale samenwerking belangrijk, willen ze online werkzaamheden uitbreiden, een goede functieomschrijving van hun rol zien in een landelijk kader en een eigen fysieke locatie beschikbaar hebben.
Ben je benieuwd geworden naar het volledige rapport en wil je hier meer over lezen? Lees het hele rapport hier terug.
