HomePrimair onderwijs (PO)Diversiteit

Diversiteit

SLO heeft conceptkerndoelen gepubliceerd voor het nieuwe leergebied burgerschap. Dit leergebied valt uiteen in drie domeinen:

A. Schoolcultuur
B. Samenleving en democratie
C. Maatschappelijke vraagstukken

Het thema diversiteit komt aan de orde in domein B (Samenleving en democratie). Het thema past bij het conceptkerndoel ‘De leerling handelt respectvol vanuit kennis over een diverse samenleving’.
Binnen dit thema verwerven leerlingen kennis over hoe de Nederlandse Grondwet diversiteit in geloofs- en levensovertuiging, politieke voorkeur, afkomst, gender, seksuele oriëntatie en beperkingen beschermt. Er worden situaties besproken die mogelijk racistisch, discriminerend of stereotyperend van aard zijn. Leerlingen reflecteren op de eigen offline en online identiteit in relatie tot anderen en leren rekening te houden met de ervaringen en perspectieven van anderen.

Wat houdt het in
Kennis en vaardigheden
Aan de slag met diversiteit

Wat houdt het in?

Diversiteit houdt verscheidenheid in. De maatschappij kenmerkt zich onder andere door het samenleven van mensen met verschillende achtergronden, oriëntaties en mogelijkheden. (bron: SLO conceptkerndoelen)
Uitgangspunt van een democratische samenleving is dat iedereen voor de wet gelijk is. Gelijkwaardigheid en gelijke behandeling moeten worden bevorderd. De rechtsstaat vormt de grondslag voor een vrije, diverse samenleving waarin mensen met verschillende sociaaleconomische, levensbeschouwelijke, religieuze en culturele achtergronden, fysieke en mentale mogelijkheden, politieke- en seksuele oriëntaties en expressies van gender gelijkwaardig kunnen samenleven. (bron: SLO burgerkaartenspel)
Leerlingen ontwikkelen inzicht in overeenkomsten en verschillen in achtergronden, mogelijkheden en oriëntaties en gaan daarover in gesprek. De gelijkheid van mensen, zoals vastgelegd in Artikel 1 van de Grondwet, biedt hiervoor het kader.

De school dient als oefenplaats voor het omgaan met diversiteit en inclusie. Om hier vorm aan te geven, betrekt de school hier de omgeving bij. Leerlingen leren over en ontmoeten mensen met andere achtergronden, mogelijkheden en oriëntaties dan hen vertrouwd zijn. Dit biedt kansen om het empathisch vermogen te versterken.

Waar valt aan te denken bij het thema diversiteit?

Het uitbeelden van verschillende gewoonten vanuit huis, zonder in stereotypering te vallen.
Het lezen van nieuwsbegrip, jeugdliteratuur en teksten in digitale media waarin verschillende identiteiten en perspectieven naar voren komen en hier gesprekken over voeren.
Het formuleren van vragen om de ander beter te leren kennen.
Het geven van een autobiografische presentatie.
Een dialoog voeren over vooroordelen en discriminatie, bijvoorbeeld aan de hand van stellingen of praatkaarten.
Het uitvoeren van een fotoproject om bepaalde diversiteit in beeld te brengen.

(Bron (met uitzondering van de laatste bullet): SLO Conceptkerndoelen burgerschap, maart 2024)

Sociaal-emotioneel leren

Sommige scholen zijn van mening dat zij het burgerschapsonderwijs al goed hebben verankerd binnen hun school omdat ze een leerlijn sociale- emotionele ontwikkeling hebben. Dat er een relatie is met burgerschapsontwikkeling staat vast, maar burgerschapsvorming vraagt meer dan een programma voor sociaal-emotioneel leren (SEL). Je doet de burgerschapsvorming van leerlingen tekort als je het gelijk aan elkaar stelt. Hessel Nieuwelink, lector burgerschapsonderwijs aan de Hogeschool van Amsterdam, dook in de relatie tussen SEL en burgerschap en kwam tot verrassende inzichten die gebundeld zijn in het werk met de niet-zo-verrassende titel: Burgerschap en sociaal-emotioneel leren: de overeenkomsten en verschillen.

Ga naar Burgerschap en sociaal-emotioneel leren

Kennis en vaardigheden

Het conceptkerndoel over diversiteit sluit aan bij de bouwsteen ‘diversiteit’ die in een eerder stadium ontwikkeld is. In de bouwstenen werden per ‘bouw’ leerdoelen beschreven. Datgene wat de leerlingen aan het eind van de ‘bouw’ aan kennis en vaardigheden hebben kunnen ontwikkelen. Het gaat dus niet alleen over kennis maar ook over vaardigheden. De volledige uitwerking is te vinden op burgerschap.slo.nl. Dit overzicht is handig bij het formuleren van een doorgaande leerlijn burgerschap. De hieronder geformuleerde leerdoelen sluiten overigens niet altijd volledig aan bij het conceptkerndoel diversiteit, omdat ze in een eerdere fase zijn ontwikkeld.

Onderbouw

In de onderbouw verkennen leerlingen spelenderwijs verschillende aspecten van hun identiteit in relatie tot de ander. Naarmate ze zich meer bewust worden van zichzelf, op andere plekken komen en zich gaan spiegelen aan rolmodellen, nemen ze bewust of onbewust verschillen waar, zoals culturele achtergronden en fysieke kenmerken. Ze leren en begrijpen dat er overeenkomsten en verschillen zijn.

Leerlingen leren:

de primaire emoties met de bijbehorende lichaamstaal van een ander te herkennen en benoemen;
de grenzen (emotioneel en fysiek) van de ander te herkennen en daar rekening mee te houden;
fysieke kenmerken van zichzelf te benoemen en te vergelijken met die van de ander;
over vriendschap en verliefdheid;
de eigen gezinssituatie en thuiscultuur of –culturen te vergelijken met die van een ander;
woorden te geven aan wat de ander doet en wil en daarin overeenkomsten en verschillen te ontdekken;
samen en/of met hulp van anderen onderlinge conflicten vreedzaam op te lossen.

Bovenbouw

In de bovenbouw leren leerlingen zich verder te verplaatsen in klasgenoten en andere mensen in hun sociale omgeving. Ze spiegelen zich aan andere rolmodellen in media en identificeren zich hiermee. Op school verdiepen ze zich in de overeenkomsten en verschillen tussen mensen die andere achtergronden, mogelijkheden en oriëntaties hebben.

Leerlingen leren:

hoofdzaken over religieuze en levensbeschouwelijke stromingen en culturele tradities en gebruiken die in onze diverse samenleving een rol spelen;
over seksualiteit, verschillende seksuele oriëntaties en expressies van gender;
de grenzen (emotioneel, fysiek en seksueel) van anderen herkennen en daar rekening mee te houden;
de secundaire emoties van de ander te herkennen en te benoemen en te anticiperen op reacties van anderen op het eigen handelen;
uit te wisselen wat gedeelde en verschillende waarden, overtuigingen, idealen en toekomstverwachtingen zijn;
overeenkomsten en verschillen tussen mensen te herkennen, te benoemen en in aanzet te verklaren; hoe groepsgedrag en (sociale) media de houdingen en het gedrag van klasgenoten mede kunnen verklaren.

(bron: SLO bouwstenen burgerschap)

Aan de slag

Wil je aan de slag in de klas? Neem dan een kijkje bij deze (les)materialen:

Overzicht aanbieders lesmateriaal

Op onze website vind je per thema een overzicht van aanbieders van lesmateriaal: lesmateriaal burgerschap primair onderwijs

Kalenders

The Mind Office heeft in opdracht van Divers OCW ‘De Inclusie Kalender’ ontwikkeld. Deze kalender geeft inzicht in culturele feestdagen naast de bekende feestdagen die we in Nederland vieren. Deze kalender kun je bijvoorbeeld inzetten om belangrijke momenten qua diversiteit te markeren binnen jouw school.
VOS/ABB en de Vereniging Openbaar Onderwijs (VOO) hebben in het kader van de Week van Openbare Scholen de inclusieve feest- en gedenkdagenkalender 2024/2025 uitgebracht.

Vakportaal burgerschap – SLO

Op de website Vakportaal burgerschap van het SLO vind je, onder onderwijsaanbod van burgerschap in het po, lesmaterialen ingedeeld op verschillende thema’s. Lesmaterialen over diversiteit kan je vinden onder de thema’s: burgerschap (specifiek), burgerschap (geïntegreerd), wereldburgerschap, democratische rechtsstaat, kinder- en mensenrechten, identiteit en diversiteit.

De Respect Foundation

Op de website burgerschapsmarkt.nl van de Respect Foundation vind je lesmaterialen ingedeeld per thema en te filteren op leerjaar.

NPO Kennis

NPO Kennis is een kennisplatform met explainers en informatieve story’s over onderwerpen die jongeren bezighouden. Bekijk bijvoorbeeld de collectie over:

Wikiwijs

Wikiwijs is een platform waar onderwijsprofessionals open lesmateriaal kunnen zoeken, gebruiken, maken en delen. Je vindt er ook lesmateriaal over burgerschap.

Actueel

23 juni 2025WereldburgerschapFeestdagen

Keti Koti – Het herdenken en vieren van de afschaffing van de slavernij

Hoe geef je les over het slavernijverleden? Om je hiermee op weg te helpen, heeft het Expertisepunt Burgerschap een overzicht van handreikingen, leermiddelen en praktijkverhalen opgesteld.

05 november 2024DiversiteitFeestdagen

Paarse Vrijdag 2024

Lees hier hoe je Paarse Vrijdag in de klas bespreekbaar maakt.

03 oktober 2023DiversiteitIn de schijnwerpers

Diversity Day – voor diversiteit en inclusie op de werkvloer

Vandaag, 3 oktober 2023, de eerste dinsdag van oktober, is het Diversity Day. Op Diversity Day organiseren veel bedrijven een activiteit om de diversiteit in haar personeelsbestand onder de aandacht te brengen. Deze dag is een project van de Sociaal-Economische Raad (SER) en staat in het teken van jezelf kunnen zijn op je werk. Want pas als jezelf kunt zijn op je werk, zo stelt de SER, kun je pas je talenten optimaal benutten.

Diversiteit

Wat houdt het in?