HomeVoortgezet onderwijs (VO)Maatschappelijke betrokkenheid

Maatschappelijke betrokkenheid

SLO heeft definitieve conceptkerndoelen gepubliceerd voor het leergebied burgerschap. Dit leergebied burgerschap valt uiteen in drie domeinen:

A. Democratische oefenplaats
B. Samenleven in een democratische rechtsstaat
C. Vormgeven aan democratische en maatschappelijke betrokkenheid

Het thema maatschappelijke betrokkenheid komt aan de orde in het domein ‘Vormgeven aan democratische en maatschappelijke betrokkenheid’. Het thema past bij het conceptkerndoel ‘De leerling doet ervaring op met democratische en maatschappelijke betrokkenheid’.

Wat houdt het in?

Maatschappelijke betrokkenheid gaat over de actieve deelname en verantwoordelijkheid van individuen in de samenleving. Het omvat het begrip van maatschappelijke kwesties, vrijwillige inzet voor het algemeen belang en het streven naar positieve verandering. Bij dit conceptkerndoel kunnen ook in het basisonderwijs al links worden gelegd met Loopbaanoriëntatie en begeleiding (LOB). Leerlingen verkennen de eigen mogelijkheden tot maatschappelijke betrokkenheid. Dat kan inzichten opleveren over hun eigen taken en rollen, en bijdrage aan de samenleving in dagelijkse situaties en in hun motieven voor maatschappelijke betrokkenheid. Door bijvoorbeeld te onderzoeken welke maatschappelijke initiatieven, bewegingen en organisaties het beste aansluiten bij hun persoonlijke normen en waarden en zich te oriënteren waar ze het beste tot hun recht komen, verbreden en verdiepen leerlingen hun beeld. Hiermee verkennen ze de mogelijkheden om vanuit eigen idealen bij te dragen aan de samenleving, nu en in de toekomst. Het kan daarbij gaan om actuele, maatschappelijke en duurzaamheidsvraagstukken, In dit proces kunnen leerlingen hun netwerk gebruiken, of ze kunnen worden geholpen door de school (netwerken). (bron: SLO Definitieve conceptkerndoelen burgerschap)

Waar valt aan te denken bij maatschappelijke betrokkenheid?

  • Bijdragen aan de organisatie van maatschappelijke activiteiten binnen of buiten de context van school en hierop reflecteren
  • Verenigingen en maatschappelijke organisaties in de buurt bezoeken
  • Verschillende scenario’s opstellen om tot mogelijke oplossingen te komen voor een maatschappelijk of duurzaamheidsvraagstuk
  • Het doelgericht inzetten van digitale media om maatschappelijke misstanden onder de aandacht te brengen.
  • De impact van de persoonlijke leefstijl op de planeet onderzoeken en wat dat betekent voor het eigen handelen

(Bron: Definitieve conceptkerndoelen burgerschap en digitale geletterdheid: SLO, september 2025)

Denk verder aan:

  • Het houden van een eenvoudig betoog over een maatschappelijk vraagstuk na het lezen of beluisteren van teksten, of het bekijken van een film of documentaire over dit onderwerp. Zie bijvoorbeeld Movies That Matter voor films over mensenrechten en maatschappelijke vraagstukken.
  • Het uitvoeren van en reflecteren op een maatschappelijke stage of maatschappelijke diensttijd.

Kennis en vaardigheden

  • Leerlingen verwerven kennis over de taken, rollen, rechten en plichten van burgers in de samenleving.
  • Leerlingen onderzoeken welke middelen ingezet kunnen worden om individueel en collectief bij te dragen aan maatschappelijke veranderingen.
  • Leerlingen onderzoeken de rol en betekenis van maatschappelijke initiatieven, bewegingen en organisaties.
  • Leerlingen kunnen de eigen bijdrage aan de samenleving in dagelijkse situaties benoemen en waarderen.
  • Leerlingen maken afwegingen over de eigen mogelijkheden om de hun maatschappelijke betrokkenheid vorm te geven.
  • Leerlingen leren te analyseren welke belangen en perspectieven een rol spelen binnen actuele, maatschappelijke en planetaire vraagstukken.

Onderbouw

  • Young Impact is een stichting die jongeren helpt de wereld te verbeteren op een manier die bij hen past.
  • Tijdens de Maatschappelijke Diensttijd (MDT) zetten jongeren tussen de 12 en 30 jaar zich vrijwillig in voor een ander. Hierbij kunnen ze hun talenten ontdekken en ontmoeten ze andere mensen.
  • In de onderbouw zijn vele vakken geschikt voor het bespreken van maatschappelijke vraagstukken. Dit kan bijvoorbeeld bij geschiedenis, aardrijkskunde, economie of biologie. Het is verstandig om een met alle vakdocenten af te stemmen hoe de vraagstukken besproken worden (selectie van onderwerpen en gekozen didactiek).

Bovenbouw

De definitieve conceptkerndoelen gelden niet voor de bovenbouw. Voor de bovenbouw worden nieuwe examenprogramma’s ontwikkeld waarin meer aandacht zal zijn voor burgerschap.

  • Tijdens de Maatschappelijke Diensttijd (MDT) zetten jongeren tussen de 12 en 30 jaar zich vrijwillig in voor een ander. Hierbij kunnen ze hun talenten ontdekken en ontmoeten ze andere mensen.
  • Amnesty zet zich in voor mensenrechten. Ze komt op voor deze rechten door middel van onderzoek, acties, handtekeningen inzamelen en brieven sturen. Leerlingen kunnen hierin een rol spelen via de maatschappelijke stage bij Amnesty International. 
  • Sommige gemeenten bieden ook maatschappelijke stages aan. Zo biedt gemeente Lelystad via welzijn Lelystad een mogelijkheid aan tot het volgen van een maatschappelijke stage. Bekijk de website van jouw gemeente of zij iets aanbieden op dit vlak.
  • In de bovenbouw is het vak maatschappijleer een logische plek om maatschappelijke vraagstukken te analyseren. Momenteel werkt de vakvernieuwingscommissie van SLO aan de actualisatie van het examenprogramma. Zie hier voor de stand van zaken omtrent het vak maatschappijleer. Maatschappelijke vraagstukken kunnen en zullen natuurlijk ook aan de orde komen bij andere gammavakken, talen, exacte vakken en kunstvakken.
  • Ook de vakvernieuwingscommissies van andere examenvakken hebben de opdracht gekregen om burgerschap te verwerken in de programma’s. Zie de hoofdpagina voor de algemene stand van zaken

Aan de slag

Wil je aan de slag in de klas? Neem dan een kijkje bij deze lesmaterialen:

Overzicht aanbieders lesmateriaal

Op onze website vind je per thema een overzicht van aanbieders van lesmateriaal: lesmateriaal burgerschap voortgezet onderwijs

Vakportaal burgerschap – SLO

Op de website Vakportaal burgerschap van het SLO vind je, onder onderwijsaanbod van burgerschap in het vmbo, havo/vwo en praktijkonderwijs, lesmaterialen ingedeeld op verschillende thema’s. Lesmaterialen over democratische betrokkenheid vind je onder meer onder de thema’s school in de samenleving (vmbo en havo/vwo) en wereldburgerschap (vmbo en havo/vwo).

De Respect Foundation

Op de website burgerschapsmarkt.nl van de Respect Foundation vind je lesmaterialen ingedeeld per thema en te filteren op leerjaar.

NPO Kennis

NPO Kennis is een kennisplatform met explainers en informatieve story’s over onderwerpen die jongeren bezighouden. Bekijk bijvoorbeeld de collectie over

Wikiwijs

Wikiwijs is een platform waar onderwijsprofessionals open lesmateriaal kunnen zoeken, gebruiken, maken en delen. Je vindt er ook lesmateriaal over burgerschap.

Actueel

Afbeelding
23 juni 2025Diversiteit

Keti Koti – Het herdenken en vieren van de afschaffing van de slavernij

Hoe geef je les over het slavernijverleden? Om je hiermee op weg te helpen, heeft het Expertisepunt Burgerschap een overzicht van handreikingen, leermiddelen en praktijkverhalen opgesteld.

Lees meer over
Afbeelding
05 september 2023Maatschappelijke betrokkenheid

Duurzame Dinsdag – de Prinsjesdag van de Duurzaamheid

Jouw school, afdeling of klas kan meedoen met Duurzame Dinsdag! Bedenk met met jouw groep een initiatief en meld je aan! Duurzame Dinsdag presenteert zichzelf als dé stemversterker van duurzame initiatieven in Nederland.

Lees meer over

Blijf op de hoogte!

Schrijf je in voor onze nieuwsbrief
Meld je aan!

 

Blijf op de hoogte!

Schrijf je net als 7200 andere
onderwijsprofessionals in voor
onze nieuwsbrief

"*" geeft vereiste velden aan

Selecteer één of meerdere sectoren*