Identiteit

Het leren over diversiteit is uitgewerkt in drie onderdelen:

Identiteit
Diversiteit
Solidariteit

Dit thema gaat over identiteit. Elke leerling en groep moet de vrijheid krijgen om een eigen identiteit te hebben en/of te ontwikkelen. Het is belangrijk dat leerlingen zich bewust worden van hun identiteit, waar de verschillende aspecten van die identiteit uit voortkomen en hoe het geheel aan verandering onderhevig is.

Wat houdt het in
Kennis en vaardigheden
Aan de slag met identiteit

Wat houdt het in?

Identiteit gaat over manieren waarop individuen en groepen zich (willen, kunnen) definiëren en in de publieke ruimte manifesteren. (bron: SLO bouwstenen burgerschap)

Gelijkheid voor de wet legt de basis voor gelijkwaardigheid en maakt mogelijk dat iedereen de vrijheid heeft een eigen identiteit te ontwikkelen. Het is belangrijk dat leerlingen zich bewust worden van hun identiteit, waar de verschillende aspecten van die identiteit uit voortkomen en hoe het geheel aan verandering onderhevig is. (bron: SLO burgerkaartenspel)

Op school en in de ontmoeting met de ander ontwikkelen leerlingen inzicht in hun eigen identiteit en oefenen ze met verschillende rollen of identiteitsposities. Identiteit wordt onder andere gevormd in sociale contexten en door identificatie met andere mensen.

Leerlingen ontwikkelen inzicht in en leren omgaan met de overeenkomsten en de verschillen tussen en binnen identiteiten. Zij onderzoeken en spreken over mogelijke spanningen tussen en binnen identiteiten, en de invloed van groepsidentiteiten op anderen en op henzelf. Leerlingen ontwikkelen hun identiteit; zij reflecteren op die ontwikkeling en toetsen hun gevoelens, overtuigingen en idealen aan die van anderen en van de samenleving, en bepalen zo ook hun plek in de publieke ruimte.

Sociaal emotioneel leren

Sommige scholen zijn van mening dat zij het burgerschapsonderwijs al goed hebben weggezet binnen hun school. Dit omdat zij een leerlijn sociale emotionele ontwikkeling hebben. Dat er een relatie is met burgerschapsontwikkeling staat vast, maar burgerschapsvorming vraagt meer dan een programma voor sociaal emotioneel leren (SEL). Je doet de burgerschapsvorming van leerlingen zelfs te kort als je het gelijk aan elkaar stelt. Hessel Nieuwelink, lector burgerschapsonderwijs aan de Hogeschool van Amsterdam, dook in de relatie van SEL en burgerschap en kwam tot verrassende inzichten die gebundeld zijn in het werk met de niet-zo-verrassende titel: Burgerschap en sociaal-emotioneel leren: de overeenkomsten en verschillen.

Ga naar Burgerschap en sociaal-emotioneel leren

Kennis en vaardigheden

Per ‘bouw’ staan de leerdoelen beschreven. Datgene wat de leerlingen aan het eind van de ‘bouw’ aan kennis en vaardigheden hebben kunnen ontwikkelen. Het gaat dus niet alleen over kennis maar ook over vaardigheden. De volledige uitwerking is te vinden op burgerschap.slo.nl. Dit overzicht is handig bij het formuleren van een doorgaande leerlijn burgerschap.

Onderbouw

In de onderbouw van het primair onderwijs verkennen leerlingen spelenderwijs wie ze zijn. Ze leren onder woorden te brengen wat ze denken, voelen, willen en doen. Ze geven zichzelf een plek in de klas, op school en in het gezin. Ze worden zich ervan bewust welke regels er zijn en welke cultuur bij hen thuis heerst.

Leerlingen leren:

de eigen grenzen te herkennen, te benoemen en te bewaken (emotioneel, fysiek);
te verwoorden wat ze denken, doen, willen en willen worden;
leren dat hun taal of talen deel uitmaken van wie ze zijn;
te benoemen wat ze al kunnen en wat nog niet, wat ze leuk vinden om te doen;
hun primaire emoties te herkennen, benoemen en ermee om te gaan;
over zichzelf te praten in termen van toen, nu en later, hier en daar (bijvoorbeeld: “toen was ik … nu ben ik, later wil ik…”; “hier ben ik/ doe ik … daar ben ik/ doe ik”);
te benoemen wat bij hen thuis belangrijke tradities, vieringen en rituelen zijn.

Bovenbouw

In de bovenbouw van het primair onderwijs ontwikkelen leerlingen een meer uitgesproken identiteit. De rol van klasgenoten, de sociale omgeving, media en andere identificatiefiguren wordt groter. Ze worden zich meer van bewust van het belang van achtergronden, mogelijkheden en oriëntaties bij het ontwikkelen van een identiteit.

Leerlingen leren:

de eigen grenzen te herkennen, te benoemen en actief te bewaken (emotioneel, fysiek en seksueel);
te duiden wat ze denken, doen, willen en willen worden, en daar gepast naar handelen;
hun primaire en secundaire emoties te herkennen, te benoemen en hier bewust mee omgaan;
te benoemen wat ze al goed kunnen en wat ze nog beter onder de knie willen krijgen, ook in het licht van het onderwijs dat ze na de basisschool willen volgen;
uit te drukken met welke groep(en) in cultuur en samenleving ze zich verbonden voelen en welke betekenis symbolen en rituelen voor hen hebben, waaronder ook nationale symbolen;
verschillende aspecten bewust waar te nemen waardoor hun identiteit mede gevormd is: gender, gezin, sociaaleconomische achtergrond, levensbeschouwing, religie en cultuur; te reflecteren op de mate waarin hun identiteit mede gevormd is en beïnvloed wordt door leeftijdgenoten, groepsidentiteiten, (sociale) media, persoonlijke mogelijkheden en beperkingen;
na te denken over schoonheidsidealen, gender, seksualiteit, etniciteit en (on)gelijkheid zoals die gerepresenteerd worden in (sociale) media, en welke invloed die beelden op hen hebben.

(bron: SLO bouwstenen burgerschap)

Aan de slag

Wil je aan de slag in de klas? Neem dan een kijkje bij deze lesmaterialen:

Vakportaal burgerschap – SLO

Op de website Vakportaal burgerschap van het SLO vind je, onder onderwijsaanbod van burgerschap in het po, lesmaterialen ingedeeld op verschillende thema’s. Lesmaterialen over identiteit kan je vinden onder de thema’s: burgerschap (specifiek), burgerschap (geïntegreerd), wereldburgerschap, democratische rechtsstaat, identiteit en diversiteit.

De Respect foundation

Op de website burgerschapsmarkt.nl van de Respect Foundation vind je lesmaterialen ingedeeld per thema en te filteren op leerjaar.

Actueel

21 juni 2023Identiteit

Wiersma: gebedsruimte niet verplicht voor openbare scholen

Volgens minister Wiersma zijn openbare scholen niet verplicht om een gebedsruimte in te richten of religieuze gebruiken te faciliteren. Dit schrijft hij naar aanleiding van Kamervragen die zijn gesteld door Stephan van Baarle (DENK).

25 april 2023AlgemeenOnderzoek

Peil.Burgerschap: meer dan de helft van leerlingen in gespecialiseerd (basis)onderwijs seksueel weerbaar

Uit een nieuw peilingsonderzoek Burgerschap, uitgevoerd door Peil.Burgerschap, blijken scholen in het gespecialiseerd onderwijs verhoudingsgewijs de meeste aandacht te besteden aan doelen die gaan over persoonsvorming en sociale omgang. Hieronder valt ook seksualiteit en de seksuele weerbaarheid van leerlingen in het gespecialiseerd onderwijs is blijkbaar groot.

28 maart 2023AlgemeenBeleid en Regelgeving

Burgerschap op school – Magazine PO en VO

‘Burgerschap op school’, het magazine voor basis- en voortgezet onderwijs. Je maakt hierin kennis met het Expertisepunt Burgerschap en onze helpdesk, maar we nemen je ook mee langs een aantal inspirerende scholen. Ook komt een aantal experts aan het woord, onder andere over doorlopende leerlijnen en burgerschap in kunst en cultuur.